Xuất khẩu sầu riêng gặp khó: Cần siết chuẩn để giữ thị trường

Sầu riêng vào mùa thu hoạch nhưng gặp khó khăn đầu ra do các rào cản kiểm dịch và tiêu chuẩn khắt khe từ thị trường xuất khẩu.

Xuất khẩu sầu riêng sụt giảm do siết chặt kiểm định từ Trung Quốc

6 tháng đầu năm 2025, ngành rau quả Việt Nam chỉ thu về hơn 3 tỷ USD từ xuất khẩu, giảm 9,7% so với cùng kỳ năm trước, trong đó mặt hàng sầu riêng – vốn từng là đầu tàu tăng trưởng – nay trở thành “điểm nghẽn” chính. Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), tình trạng sụt giảm này có nguyên nhân chủ yếu từ việc Trung Quốc – thị trường tiêu thụ lớn nhất của sầu riêng Việt – tăng cường kiểm dịch và siết chặt tiêu chuẩn nhập khẩu.

Trung Quốc yêu cầu các lô sầu riêng xuất khẩu phải kiểm tra “từng lô”, có báo cáo an toàn thực phẩm đạt chuẩn trước khi rời khỏi nước xuất khẩu. Bất kỳ quả nào không đạt yêu cầu đều có thể bị trả lại hoặc tiêu hủy, và nhà xuất khẩu liên quan sẽ bị tạm đình chỉ. Trong khi đó, phía Trung Quốc cũng đặc biệt chú ý đến dư lượng chất vàng O và kim loại nặng cadmium – những yếu tố từng được phát hiện vượt mức cho phép trong một số lô sầu riêng Việt Nam.

Tình trạng này không chỉ khiến nhiều lô hàng bị ách tắc mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến doanh thu, tiến độ phân phối và uy tín thương hiệu sầu riêng Việt trên trường quốc tế. Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy tổng giá trị xuất khẩu rau quả toàn ngành cũng giảm 8,4% so với cùng kỳ 2024 – trong đó sầu riêng là nguyên nhân chính.

Cạnh tranh từ các nước trong khu vực cũng khiến áp lực gia tăng. Hiện Thái Lan vẫn là nguồn cung cấp sầu riêng tươi lớn nhất vào Trung Quốc, tiếp theo là Việt Nam, Malaysia, Campuchia và Philippines. Trong bối cảnh thị trường Trung Quốc ngày càng ưu tiên hàng hóa có kiểm định rõ ràng, chuẩn hóa quy trình và xây dựng niềm tin với đối tác nhập khẩu đang trở thành bài toán sống còn của ngành hàng sầu riêng Việt Nam.

Quy trình kiểm soát thống nhất giúp củng cố niềm tin thị trường xuất khẩu

Công nhân phân loại và đóng gói sầu riêng theo quy trình kiểm soát an toàn thực phẩm mới nhằm đảm bảo chất lượng xuất khẩu.

Theo đó, tất cả các tổ chức, cá nhân tham gia chuỗi sầu riêng xuất khẩu – kể cả thương nhân không trực tiếp chế biến nhưng đứng tên xuất khẩu – đều bắt buộc phải tuân thủ quy trình. Vùng trồng và cơ sở đóng gói phải được cấp mã số, giám sát định kỳ và được phía nước nhập khẩu công nhận nếu có yêu cầu. Dù đã có chứng nhận quốc tế như VietGAP, GlobalGAP hay ISO 22000, các cơ sở vẫn phải qua thẩm định lại hoặc ký cam kết và chịu kiểm tra việc thực hiện.

Đáng chú ý, khâu bảo quản và vận chuyển – vốn trước đây ít được chú trọng – lần đầu tiên được quy định trách nhiệm cụ thể, trong đó cơ sở đóng gói chịu trách nhiệm chính trong kiểm tra điều kiện an toàn của nguyên liệu đầu vào. Quy trình cũng yêu cầu, nếu nước nhập khẩu cần chứng nhận an toàn thực phẩm của cơ quan chức năng Việt Nam, doanh nghiệp phải đăng ký kiểm tra và được xác nhận đạt yêu cầu trước khi xuất khẩu.

Cùng với đó, các sở nông nghiệp và môi trường, Sở An toàn thực phẩm TPHCM và các cơ quan liên quan sẽ tổ chức giám sát định kỳ, lấy mẫu ngẫu nhiên và xử lý nghiêm vi phạm. Danh sách vùng trồng và cơ sở đóng gói đạt chuẩn sẽ được cập nhật hàng tháng để đảm bảo minh bạch và kịp thời. Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, xuất khẩu sầu riêng Việt Nam có thể phục hồi từ quý III/2025, đặc biệt trong mùa vụ chính từ tháng 8 đến tháng 10. Tuy nhiên, điều này phụ thuộc rất lớn vào việc doanh nghiệp và nông dân có thực hiện nghiêm quy trình mới hay không.

Nếu tình trạng “đi nhờ mã số” hoặc vi phạm an toàn thực phẩm tiếp diễn, nguy cơ bị cấm cửa ở thị trường Trung Quốc – và nhiều thị trường khó tính khác – vẫn là rất lớn. Từ góc độ chuyên gia, ông Nguyễn Thành Trung – Đại học Fulbright Việt Nam – cho rằng, năm 2025 có thể là một năm nhiều thử thách với người trồng và thương lái, nhưng cũng là thời điểm quan trọng để ngành sầu riêng Việt Nam điều chỉnh, chuyên nghiệp hóa và nâng cấp tiêu chuẩn theo hướng bền vững.

Xuất khẩu sầu riêng khởi sắc mở ra cơ hội cho nông sản Việt

Hồ tiêu, thanh long chờ 'thông quan' vì vướng mắc giữa luật và thông tư

Thị trường châu Phi: Cơ hội mở cho nông sản Việt

Chiến lược giảm phát thải: Chìa khóa nâng tầm nông sản Việt

Vải thiều Việt Nam và hành trình chinh phục thị trường toàn cầu