Vì sao trẻ thích mút tay và khi nào cần can thiệp?

Vì sức khỏe cộng đồng 05/07/2025 15:30

Thói quen mút tay xuất phát từ nhu cầu bản năng của trẻ, nhưng kéo dài quá mức có thể gây biến dạng răng, ngón tay và ảnh hưởng đến tự tin của trẻ.

Những loại nước không nên uống khi bụng đói buổi sáng Những thói quen âm thầm bào mòn xương khớp của bạn mỗi ngày Tác hại tiềm ẩn của bơi lội

Mút tay là hành động gặp ở phần lớn trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, thường xuất hiện khi trẻ mệt mỏi, buồn ngủ. Việc đưa ngón tay vào miệng và mút giúp trẻ dễ ngủ và ngủ sâu hơn, giống như thói quen ngậm ti mẹ mới yên giấc. Lâu dần, đây có thể trở thành một thói quen khó bỏ.

Phần lớn trẻ tự bỏ tật mút ngón tay khi được 1–2 tuổi, song có khoảng 15% vẫn tiếp tục duy trì đến 4 tuổi. Thống kê cho thấy từ 25–50% trẻ 3–6 tuổi có thói quen này, nhưng đa phần sẽ chấm dứt trước 5 tuổi.

Mút tay là hành động gặp ở phần lớn trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Vì sao trẻ thích mút tay?

Có nhiều giả thuyết giải thích thói quen này, chủ yếu liên quan đến các yếu tố bản năng và cảm xúc:

Bản năng sinh tồn: Ngay từ khi còn trong bụng mẹ, thai nhi đã có thể mút ngón tay như một phản xạ sinh tồn, giúp học cách bú mẹ, đồng thời tìm cảm giác an toàn.

Nhu cầu cảm xúc: Mút tay giúp trẻ tự trấn an khi buồn chán, căng thẳng hoặc thiếu sự ôm ấp từ cha mẹ. Hành động này mang lại cảm giác hài lòng, gần gũi và an toàn.

Thói quen: Khi nhu cầu mút lúc bú chưa được thỏa mãn, trẻ dễ tìm đến ngón tay để thay thế.

Khi nào mút tay trở thành vấn đề?

Nếu thói quen kéo dài đến giai đoạn mọc răng vĩnh viễn (6–7 tuổi trở lên) hoặc trẻ mút quá mạnh, quá nhiều, có thể gây ra những hậu quả khó lường cho sức khỏe.

Ảnh hưởng đến răng, hàm và miệng

Răng cửa trên vểnh ra ngoài, răng dưới cụp vào trong: Do lực tác động của ngón tay lên răng và xương hàm.

Khớp cắn hở: Răng cửa trên và dưới không tiếp xúc khi cắn, gây khó khăn trong ăn nhai và phát âm, kèm theo hiện tượng đẩy lưỡi.

Hàm trên hẹp, biến dạng: Cung hàm trên bị bóp lại, có thể dẫn đến cắn chéo hàm và ảnh hưởng thẩm mỹ khuôn mặt.

Ảnh hưởng phát âm: Khó phát âm chuẩn các âm “s”, “z”, “t”, nói ngọng do cấu trúc răng và hàm bất thường.

Ngón tay bị biến dạng: Ngón thường mút dẹt hơn, da bong tróc, khô hoặc ướt hơn các ngón khác.

Nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm

Tay không sạch sẽ dễ mang theo vi khuẩn, virus, trứng giun… vào miệng, gây bệnh tay chân miệng, thủy đậu, cúm, nhiễm giun và các bệnh đường tiêu hóa.

Tác động tâm lý – xã hội

Trẻ lớn mút tay dễ bị bạn bè trêu chọc, giảm tự tin, ảnh hưởng đến phát triển tâm lý.

Một số nghiên cứu cho thấy trẻ vào lớp 1 vẫn mút tay có mức nhận thức xã hội thấp hơn bạn bè.

Nứt da, biến dạng xương ngón tay

Trẻ mút mạnh và liên tục, thậm chí nhai ngón hoặc đẩy lưỡi, khiến da ngón tay nứt nẻ, loét, viêm nhiễm.

Mút tay lâu dài còn có thể gây biến dạng xương ngón tay, khiến ngón tay có hình dạng bất thường.

Ảnh hưởng môi, cơ cằm và lưỡi

Môi không khép hoàn toàn, môi trên ngắn, giảm trương lực, môi dưới tăng trương lực do cơ cằm co mạnh.

Môi dưới đặt sau các răng trước trên, làm tăng độ cắn chùm, độ chìa của răng.

Lưỡi đặt thấp, tăng nguy cơ đẩy lưỡi do môi không khép kín và răng cửa trên chìa ra.

Làm sao giúp trẻ bỏ thói quen mút tay?

Thông thường, trẻ sẽ tự bỏ thói quen nếu được nhắc nhở nhẹ nhàng. Nếu không thành công, nha sĩ có thể tư vấn trực tiếp. Thời điểm thích hợp can thiệp là 4–6 tuổi. Với trẻ vừa trải qua căng thẳng hoặc thay đổi lớn như chuyển nhà, chuyển trường, nên hoãn điều trị. Nếu bỏ thói quen trước khi các răng cửa mọc hoàn toàn, cắn chìa và cắn hở thường tự điều chỉnh.

Không trách phạt, không tạo áp lực, luôn đồng hành, động viên, khích lệ trẻ.

Các biện pháp cụ thể:

Giải thích, động viên: Trò chuyện, giải thích hậu quả, có thể minh họa bằng hình ảnh.

Treo thưởng: Đặt mục tiêu nhỏ (ví dụ: một ngày không mút tay được một ngôi sao, tích đủ sẽ có phần thưởng).

Nhắc nhở nhẹ nhàng: Khi thấy trẻ mút tay, gợi ý trẻ ôm thú bông, cầm đồ chơi…

Bôi chất gây vị lạ: Dùng nước chanh, tinh dầu đắng hoặc sản phẩm chuyên dụng bôi lên ngón tay.

Đeo bao tay, băng ngón: Đặc biệt vào ban đêm hoặc khi trẻ ở một mình.

Tham khảo bác sĩ: Nếu biện pháp trên không hiệu quả, bác sĩ có thể làm khí cụ đặt trong miệng để ngăn trẻ mút tay và điều chỉnh răng.

Trường hợp đặc biệt: Nếu trẻ có vấn đề tâm lý đi kèm, cần phối hợp với chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ nhi khoa.

Mút tay là bản năng tự nhiên của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, nhưng cha mẹ cần kiên nhẫn giúp trẻ bỏ thói quen này để đảm bảo sức khỏe răng miệng, tâm lý và xã hội về lâu dài.