WHO lần đầu ban hành hướng dẫn toàn cầu về sử dụng thuốc GLP-1 trong điều trị béo phì mạn tính

Béo phì hiện là thách thức sức khỏe nghiêm trọng ở mọi quốc gia, liên quan tới nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường type 2, một số ung thư và làm giảm hiệu quả điều trị nhiều bệnh truyền nhiễm. Riêng năm 2024, béo phì được ghi nhận liên quan tới 3,7 triệu ca tử vong. WHO dự báo nếu không có biện pháp mạnh mẽ, số người mắc béo phì có thể tăng gấp đôi vào năm 2030 và kéo theo chi phí kinh tế toàn cầu lên tới 3.000 tỷ USD mỗi năm.

Trước yêu cầu hỗ trợ từ nhiều quốc gia, WHO lần đầu xây dựng hướng dẫn toàn cầu nhằm thống nhất cách tiếp cận khoa học đối với béo phì — trong đó nhấn mạnh vai trò của nhóm thuốc chủ vận GLP-1.

WHO lần đầu ban hành hướng dẫn toàn cầu về sử dụng thuốc GLP-1 trong điều trị béo phì mạn tính

1. Hướng dẫn mới: GLP-1 được khuyến nghị dùng cho điều trị béo phì lâu dài

Đây là lần đầu WHO ban hành hướng dẫn chính thức về sử dụng GLP-1 trong điều trị béo phì. Trước đó, tháng 9/2025, nhóm thuốc này đã được bổ sung vào Danh mục Thuốc thiết yếu để kiểm soát đái tháo đường type 2 ở nhóm nguy cơ cao.

Hướng dẫn đưa ra hai khuyến nghị có điều kiện:

Sử dụng GLP-1 cho người lớn mắc béo phì, trừ phụ nữ mang thai. Các thuốc như liraglutide, semaglutide và tirzepatide đã chứng minh hiệu quả giảm cân, cải thiện chuyển hóa và giảm nguy cơ biến chứng. Tuy nhiên, khuyến nghị vẫn có điều kiện do dữ liệu an toàn dài hạn còn hạn chế, giá thuốc cao và hệ thống y tế ở nhiều nước chưa sẵn sàng.

Liệu pháp GLP-1 phải kết hợp can thiệp hành vi chuyên sâu. WHO cho rằng việc thay đổi chế độ ăn, tăng cường vận động và can thiệp hành vi có cấu trúc sẽ giúp nâng cao hiệu quả điều trị, dù bằng chứng hiện mới ở mức độ tin cậy thấp.

Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus nhấn mạnh: “Thuốc chỉ là một phần của chiến lược toàn diện. Không thể giải quyết cuộc khủng hoảng béo phì toàn cầu nếu chỉ trông vào liệu pháp GLP-1.”

2. Ba trụ cột để kiểm soát béo phì bền vững

WHO xác định béo phì là vấn đề sức khỏe mang tính xã hội, đòi hỏi chiến lược đa ngành, gồm:

Xây dựng môi trường sống lành mạnh: Chính sách dinh dưỡng, giảm thực phẩm kém lành mạnh, thúc đẩy hoạt động thể chất và phòng ngừa béo phì từ cộng đồng.

Bảo vệ nhóm nguy cơ cao: Sàng lọc sớm, can thiệp có mục tiêu, chăm sóc liên tục nhằm giảm biến chứng.

Bảo đảm tiếp cận dịch vụ trọn đời: Điều trị béo phì phải toàn diện, bao gồm tư vấn dinh dưỡng, hỗ trợ tâm lý, điều trị bằng thuốc và theo dõi dài hạn.

3. Rào cản triển khai: Chi phí, năng lực hệ thống y tế và tính công bằng

Nhu cầu sử dụng GLP-1 tăng nhanh khiến nguy cơ bất bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ gia tăng nếu không có chính sách hỗ trợ.

WHO cảnh báo:

Nếu không mở rộng sản xuất, đến năm 2030, chưa tới 10% người cần thuốc có thể tiếp cận.

Chi phí cao sẽ khiến nhiều quốc gia thu nhập thấp – trung bình gặp khó khăn.

Nhiều hệ thống y tế thiếu nhân lực chuyên môn, năng lực giám sát và cơ chế chi trả thích hợp.

Tổ chức kêu gọi các nước thúc đẩy mua sắm chung, định giá theo bậc, cấp phép tự nguyện và mở rộng sản xuất nhằm bảo đảm tiếp cận công bằng.

4. Nguy cơ thuốc GLP-1 giả gia tăng

Sức cầu lớn dẫn đến sự xuất hiện của thuốc GLP-1 giả và kém chất lượng, gây rủi ro nghiêm trọng cho người dùng. WHO đề nghị các quốc gia siết chặt kê đơn, tăng giám sát dược, nâng cao nhận thức của người bệnh và đẩy mạnh hợp tác quốc tế để ngăn chặn nguồn thuốc giả.

Hướng dẫn mới được xây dựng từ phân tích sâu bằng chứng, tham vấn nhiều bên liên quan, gồm cả người có trải nghiệm trực tiếp với béo phì. WHO sẽ tiếp tục phối hợp với các đối tác trong năm 2026 để xây dựng khung ưu tiên dựa trên tính minh bạch và công bằng, bảo đảm hỗ trợ đúng nhóm cần thiết nhất.

5. Thông tin thêm về liệu pháp GLP-1

Theo WHO, béo phì được xác định ở người lớn khi BMI ≥ 30. Thuốc chủ vận thụ thể GLP-1 giúp hạ đường huyết, hỗ trợ giảm cân, giảm nguy cơ tim mạch – thận và có thể làm giảm tử vong sớm ở bệnh nhân đái tháo đường type 2.

Ba thuốc được đưa vào hướng dẫn điều trị béo phì lâu dài gồm:

Liraglutide

Semaglutide

Tirzepatide