Nhà báo Trường Chinh – Ngọn lửa tiên phong của báo chí cách mạng

Nhà báo Trường Chinh kiên trung với lý tưởng cách mạng và ngòi bút sắc bén trên mặt trận báo chí.

Từ trang giấy học trò đến ngòi bút tù ngục

Nhà báo Trường Chinh (1907 –1988), tên thật là Đặng Xuân Khu, sinh ra trong một gia đình Nho học giàu truyền thống tại làng Hành Thiện, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Nơi ông sinh ra không chỉ là mảnh đất địa linh nhân kiệt, mà còn là cái nôi nuôi dưỡng những giá trị văn hóa, tinh thần yêu nước và ý chí học hành, hun đúc nên một nhà báo Trường Chinh kiên trung với lý tưởng cách mạng và ngòi bút sắc bén trên mặt trận báo chí.

Ngay từ thuở thiếu thời, Đặng Xuân Khu đã bộc lộ tư chất của một con người không cam chịu kiếp nô lệ. Lòng yêu nước sớm được hun đúc từ truyền thống Nho học trong gia đình và những biến động thời cuộc. Năm 1926, khi phong trào đòi ân xá cho Phan Bội Châu và truy điệu Phan Chu Trinh lan rộng, ông đã tham gia tích cực và bị đuổi học vĩnh viễn. Nhưng chính biến cố ấy lại mở ra cho ông con đường cách mạng, trở thành hội viên Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên.

Năm 1928, sau khi về quê nghỉ hè, chứng kiến cảnh đời khổ cực của người dân quê hương Hành Thiện, ông đã cùng anh em họ hàng lập ra tờ báo viết tay “Dân Cày”. Những dòng chữ giản dị nhưng đầy sức mạnh vạch trần bộ mặt bóc lột của thực dân – phong kiến, làm bừng tỉnh tinh thần đấu tranh trong Nhân Dân. Đây chính là bước chân đầu tiên trên hành trình làm báo, hành trình của một chiến sĩ cầm bút.

Tháng 11/1930, ông bị bắt và bị giam ở nhà tù Hỏa Lò – nơi khắc nghiệt nhất thời bấy giờ. Nhưng thay vì khuất phục, ông lại biến nhà tù thành mặt trận tư tưởng. Với tờ “Con Đường Chính” – tờ báo chép tay phục vụ tù nhân cộng sản, ông tiếp tục gieo mầm lý tưởng. Mỗi trang báo là một trận đánh, mỗi dòng chữ là một mũi nhọn tấn công vào tư tưởng thù địch. Chính trong lao ngục, ngòi bút của ông không chỉ không gãy mà còn sắc bén hơn, vững vàng hơn, thể hiện bản lĩnh của một nhà cách mạng kiên trung.

Ngòi bút tiên phong trên mặt trận công khai

Sau khi ra tù năm 1936, phong trào Mặt trận Bình dân Pháp tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động công khai, Đặng Xuân Khu nhanh chóng bắt nhịp và trở thành trụ cột của công tác báo chí cách mạng. Ông tham gia Ban Biên tập báo Le Travail – một tờ báo tiếng Pháp do những trí thức yêu nước điều hành. Đây không đơn thuần là một ấn phẩm báo chí, mà là diễn đàn công khai tố cáo chế độ thực dân, truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin đến với đông đảo Nhân Dân, đặc biệt là giới trí thức.

Nhà báo Trường Chinh còn trực tiếp chỉ đạo và viết bài cho hàng loạt tờ báo công khai khác như: Rassemblement, En avant, Hà Thành Ngọ Báo, Thời Thế... Mỗi bài viết của ông là một lời hiệu triệu, mỗi tờ báo là một chiến hào trên mặt trận đấu tranh chính trị. Trong vai trò lãnh đạo Xứ ủy Bắc Kỳ, ông tổ chức các nhóm trí thức, xây dựng các tòa soạn báo, phân công cán bộ phụ trách từng chuyên mục, từng mặt báo một cách bài bản và có chiến lược lâu dài.

Năm 1938, tờ Tin Tức ra đời dưới sự chỉ đạo trực tiếp của ông – người giữ chức Giám đốc chính trị. Báo phát hành định kỳ hằng tuần, có số in lên tới 8.000 bản – một con số ấn tượng trong hoàn cảnh khắc nghiệt của báo chí cách mạng thời bấy giờ. Không dừng lại ở đó, nhà báo Trường Chinh còn chỉ đạo các tờ Notre voix, Ngày Mới, Người Mới... Trong đó, Notre voix là tờ báo tiếng Pháp có tầm ảnh hưởng sâu rộng, được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đặc biệt quan tâm, thường xuyên gửi bài cộng tác.

Chính qua những bài viết bằng tiếng Pháp, nhà báo Trường Chinh đã “lấy báo Pháp đánh Pháp”, biến ngôn ngữ của kẻ thống trị thành vũ khí đấu tranh chống lại chính chúng. Tư tưởng của ông, được thể hiện qua hàng trăm bài viết, đã góp phần hình thành mặt trận báo chí công khai mạnh mẽ, từng bước giác ngộ quần chúng và đẩy mạnh phong trào cách mạng.

Tổng Bí thư - người chỉ huy ngòi bút giữa chiến trường

Không chỉ viết lý luận, nhà báo Trường Chinh còn luôn sát sao với công tác báo chí thực tiễn.

Năm 1941, tại Hội nghị Trung ương lần thứ 8 do Nguyễn Ái Quốc chủ trì, Đặng Xuân Khu được bầu làm Tổng Bí thư. Từ đây, cái tên nhà báo Trường Chinh chính thức trở thành bút danh và là biểu tượng cho tư tưởng – lý luận – hành động cách mạng. Cũng từ đây, ngòi bút của ông không chỉ nằm trên trang giấy mà còn gắn liền với chỉ đạo chiến lược của toàn Đảng, toàn dân.

Tháng 10/1942, báo Cờ Giải Phóng ra đời, là cơ quan tuyên truyền cổ động của Đảng Cộng sản Đông Dương, do nhà báo Trường Chinh trực tiếp phụ trách. Những bài báo như “Sinh hoạt Đảng”, “Cải cách”, “Liên bang Xô Viết chiến thắng muôn năm”… đã trở thành kim chỉ nam cho phong trào cách mạng trong nước, khẳng định bản lĩnh chính trị và tư duy lý luận sắc bén của người đứng đầu Đảng.

Ngày 28/1/1945, bài viết “Chúng ta học được những gì trong cuộc đấu tranh vũ trang ở Thái Nguyên” với bút danh nhà báo Trường Chinh đánh dấu sự xuất hiện công khai tên tuổi gắn liền với báo chí cách mạng. Đó là lời hiệu triệu dũng mãnh thúc giục toàn dân khởi nghĩa: “Hãy tiến gấp! Hãy kíp sửa soạn khởi nghĩa!”. Ngòi bút ấy là tiếng gọi hành động, là mệnh lệnh tổng khởi nghĩa phát đi từ chính cơ quan tuyên truyền của Đảng.

Sau Cách mạng tháng Tám, báo chí tiếp tục là vũ khí tuyên truyền sắc bén trong kháng chiến chống Pháp. Báo Sự Thật và sau này là báo Nhân dân ra đời dưới sự chỉ đạo của nhà báo Trường Chinh, trở thành kênh thông tin lý luận chủ lực. Đặc biệt, trong loạt bài viết được tập hợp thành tác phẩm “Kháng chiến nhất định thắng lợi”, nhà báo Trường Chinh đã khái quát lý luận toàn diện về chiến tranh nhân dân – chiến tranh toàn dân, toàn diện, lâu dài và tự lực cánh sinh. Đây được xem là cương lĩnh kháng chiến vững chắc, nâng tầm tư duy chiến lược của cách mạng Việt Nam.

Không chỉ viết lý luận, nhà báo Trường Chinh còn luôn sát sao với công tác báo chí thực tiễn. Ông trực tiếp đọc, chỉnh sửa từng bài viết, yêu cầu cao về hình thức và nội dung. Nhà báo Ngô Tất Hữu từng kể lại, chỉ vì một bản đánh máy mờ chữ, ông đã nghiêm khắc nhắc nhở: “Sản phẩm của các đồng chí là tiếng nói của Đảng… nó có tác động rất rộng lớn không gì thay được, là tài liệu lưu trữ lâu dài”.

Đặc biệt, chính ông là người sớm đặt nền móng cho tư duy đổi mới. Trong công tác đào tạo và truyền cảm hứng cho thế hệ nhà báo trẻ, nhà báo Trường Chinh luôn được coi là người thầy lớn. Bằng kinh nghiệm thực tiễn phong phú và tư duy lý luận sắc sảo, ông không chỉ là người trực tiếp giảng dạy mà còn là tấm gương sáng cho người làm báo noi theo. Những buổi nói chuyện nghiệp vụ của ông tại các lớp bồi dưỡng báo chí, các hội nghị ngành, luôn thu hút sự chú ý đặc biệt bởi lối trình bày logic, ngôn từ giản dị mà sâu sắc, hàm chứa tinh thần cách mạng và trách nhiệm xã hội cao cả.

Ông yêu cầu người làm báo phải có lập trường vững vàng, tư duy nhạy bén và tinh thần cầu thị. Với ông, ngòi bút phải gắn liền với thực tiễn cách mạng, bám sát cuộc sống nhân dân, phản ánh chân thực, kịp thời và định hướng đúng đắn. Nhà báo không chỉ là người đưa tin mà còn là chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng. Những lời căn dặn ấy đã khắc sâu trong tâm trí nhiều thế hệ nhà báo sau này, từ thời kháng chiến đến thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Nhiều nhà báo lão thành từng chia sẻ rằng chính từ những trang báo, những bài viết, và cả phong thái làm báo của nhà báo Trường Chinh, họ đã học được cách làm báo với cái tâm trong sáng và bản lĩnh vững vàng. Ông không chỉ truyền nghề, mà còn truyền đạo đức nghề nghiệp – điều mà ngày nay báo chí hiện đại vẫn luôn cần tiếp nối. Tư tưởng “viết cho dân, viết vì dân” của ông vẫn luôn là giá trị trường tồn, góp phần làm nên nền báo chí cách mạng trung thực, nhân văn và đầy trách nhiệm. Trong vai trò Tổng Bí thư tại Hội nghị Trung ương năm 1986, ông khẳng định dứt khoát: “Không đổi mới sẽ đi vào ngõ cụt!”. Ông chủ động viết lại báo cáo chính trị trình Đại hội VI, mở ra công cuộc Đổi mới, đặt nền tảng cho bước chuyển mình mạnh mẽ của đất nước. Sau này, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh từng nhấn mạnh: “Đồng chí nhà báo Trường Chinh đã có nhiều đóng góp rất quan trọng vào việc đề ra chủ trương đổi mới”.

Báo chí cách mạng trong hành trình đổi mới khát vọng

Chống hàng giả phải trúng từ gốc

Báo chí Việt Nam trong kỷ nguyên số: Định vị lại vai trò và sứ mệnh

Phóng viên trẻ và hành trình dấn thân vì sự thật

Tạp chí Thương hiệu và Sản phẩm – 20 năm đồng hành phát triển thương hiệu sản phẩm thiên nhiên Việt