"Não cá vàng" không còn là chuyện đùa: Cảnh báo suy giảm nhận thức ở người trẻ

"Não cá vàng" không còn là một cụm từ để nói đùa. Hiện tượng đang làm việc bỗng quên mất mình định làm gì, đi vào phòng nhưng không nhớ mục đích, hay chật vật để ghi nhớ thông tin mới đang ngày càng trở nên phổ biến ở những người trẻ tuổi.

"Não cá vàng" không còn là một cụm từ để nói đùa, hiện tượng này đang ngày càng trở nên phổ biến ở những người trẻ tuổi.

Tình trạng này đặc biệt thường gặp ở nhóm lao động trí óc từ 35-50. Đây không đơn thuần là sự đãng trí nhất thời mà có thể là biểu hiện của suy giảm nhận thức nhẹ (MCI) - một giai đoạn cảnh báo sớm cho các vấn đề nghiêm trọng hơn về sức khỏe não bộ.

Trước thực trạng đáng báo động này, các chuyên gia y tế đã lên tiếng và nhiều giải pháp tiên tiến đã ra đời nhằm giúp cộng đồng chủ động tầm soát, bảo vệ "tài sản" quý giá nhất của mình là trí tuệ và khả năng tập trung.

Theo TS.BS Phùng Công Thắng, Phó Chủ tịch Hội Rối loạn thần kinh nhận thức Việt Nam, suy giảm nhận thức là việc suy giảm khả năng tư duy, ghi nhớ, ngôn ngữ và các chức năng nhận thức khác của não bộ.

Ông chia sẻ rằng không chỉ người già mới bị suy giảm trí nhớ mà hiện nay nhiều người trẻ cũng đã bị giảm trí nhớ, giảm tập trung. Thực tế đáng báo động này được củng cố bởi các nghiên cứu khi chỉ ra có khoảng 3-8% người trẻ đang phải đối mặt với tình trạng này.

Tuy nhiên, nhiều người trẻ lại có những quan niệm sai lầm như: "Mình còn trẻ mình chưa thể bị suy giảm trí nhớ", hoặc "để não làm việc nhiều mình sẽ có một trí nhớ tốt".

Không đồng tình những suy nghĩ này, TS.BS Phùng Công Thắng khẳng định người trẻ hoàn toàn có thể bị suy giảm trí nhớ. Ông nhấn mạnh rằng khi để cho não bộ làm việc quá căng thẳng, quá tải, điều đó không những không giúp trí nhớ tốt hơn mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của não bộ, gây ra những nhóm bệnh lý ngày càng nặng hơn.

Biểu hiện của hội chứng này không hề xa lạ, thậm chí còn rất quen thuộc với nhiều người trong chúng ta. Đó là cảm giác thông tin vừa nghe xong đã "bay màu", là sự khó khăn khi phải học một kỹ năng mới, hay điển hình nhất là tình huống "đứng hình" ngay giữa lúc đang làm việc. "Có người đang làm việc bỗng quên luôn việc đã làm, đang làm và dự định làm," TS.BS Phùng Công Thắng dẫn chứng.

Đây không phải là vấn đề có thể xem nhẹ. Các chuyên gia cảnh báo suy giảm nhận thức nhẹ (MCI) chính là giai đoạn trung gian giữa quá trình lão hóa bình thường và các bệnh lý về rối loạn trí nhớ nghiêm trọng hơn.

"Nếu chúng ta không quan tâm, không chặn đứng tình trạng suy giảm trí nhớ, suy giảm tập trung ở người trẻ, những triệu chứng này sẽ tiến triển thành bệnh sa sút trí tuệ", TS.BS Phùng Công Thắng cảnh báo.

Từ lối sống hiện đại đến những nguy cơ tiềm ẩn: Đâu là nguyên nhân thực sự?

Việc xác định đúng nguyên nhân là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong việc phòng ngừa và điều trị suy giảm nhận thức. Theo các chuyên gia, tình trạng này không đến từ một lý do đơn lẻ mà là sự cộng hưởng của nhiều yếu tố tiêu cực tác động lên não bộ. Chúng có thể được chia thành ba nhóm chính.

Thứ nhất, nhóm yếu tố thần kinh

Căng thẳng mạn tính (stress): Áp lực từ công việc, cuộc sống hiện đại khiến cơ thể liên tục sản sinh cortisol. Ở mức độ cao và kéo dài, cortisol có thể gây tổn thương các tế bào thần kinh, đặc biệt là ở vùng đồi thị (hippocampus), trung tâm của trí nhớ và học tập.

Áp lực từ công việc, cuộc sống hiện đại khiến tổn thương các tế bào thần kinh, đặc biệt là ở vùng đồi thị (hippocampus), trung tâm của trí nhớ và học tập.

Rối loạn lo âu và trầm cảm: Các trạng thái tâm lý tiêu cực này làm suy yếu khả năng tập trung, ghi nhớ và xử lý thông tin của não bộ.

Rối loạn giấc ngủ: Thiếu ngủ, mất ngủ kéo dài sẽ phá vỡ quy trình "dọn dẹp" và phục hồi của não, dẫn đến tình trạng mệt mỏi, quá tải.

Chấn thương sọ não nhẹ: Những va đập ở vùng đầu dù là nhẹ cũng có thể gây ra những tổn thương vi thể cho não bộ, ảnh hưởng đến nhận thức về lâu dài.

Thứ hai, nhóm yếu tố chuyển hóa - mạch máu

Tăng huyết áp, đái tháo đường type 2: Các bệnh lý này làm tổn thương hệ thống mạch máu nhỏ nuôi dưỡng não, làm giảm lượng oxy và dưỡng chất.

Hội chứng chuyển hóa, béo phì (đặc biệt là béo bụng): Tình trạng này gây ra các phản ứng viêm mạn tính trong cơ thể, ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng não.

Thứ ba, nhóm yếu tố lối sống và xã hội

Chế độ ăn uống không lành mạnh: Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa, ít rau xanh, trái cây khiến não bộ thiếu hụt các dưỡng chất cần thiết.

Ít hoạt động thể lực: Lối sống tĩnh tại, ngồi nhiều làm giảm lưu thông máu lên não, ảnh hưởng đến sự linh hoạt của các tế bào thần kinh.

Hút thuốc lá và lạm dụng rượu bia: Các chất độc gây tổn thương trực tiếp đến tế bào não và hệ thống mạch máu.

Tiếp xúc với môi trường độc hại: Làm việc trong môi trường có dung môi hữu cơ, kim loại nặng cũng làm tăng nguy cơ suy giảm nhận thức.

Chủ động tầm soát và can thiệp sớm: Chìa khóa vàng bảo vệ sức khỏe não bộ

Việc phát hiện sớm có ý nghĩa vô cùng to lớn, cho phép các chuyên gia và bản thân người bệnh có thể can thiệp kịp thời. Quá trình điều trị suy giảm nhận thức không chỉ dựa vào thuốc men mà đòi hỏi một phương pháp tiếp cận toàn diện và cá nhân hóa.

Tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ của bệnh, bác sĩ có thể kết hợp nhiều phương pháp:

Can thiệp bằng thuốc: Sử dụng các loại thuốc giúp cải thiện tuần hoàn não, tăng cường dẫn truyền thần kinh khi cần thiết.

Trị liệu nhận thức: Thực hiện các bài tập rèn luyện trí não, cải thiện khả năng tập trung và ghi nhớ.

Thay đổi lối sống: Đây là yếu tố nền tảng. Theo TS.BS Phùng Công Thắng, để phòng ngừa căn bệnh sa sút trí tuệ, trước hết phải phòng ngừa những yếu tố gây ra suy giảm nhận thức ở người trẻ. Cụ thể là cần thay đổi lối sống tích cực: xây dựng chế độ ăn uống cân bằng, giảm stress, ngủ đủ giấc, và tăng cường thể dục thể thao.

Tăng cường hoạt động xã hội và trí tuệ: Tham gia các câu lạc bộ, học một ngôn ngữ mới, chơi cờ, đọc sách... là những cách tuyệt vời để giữ cho não bộ luôn năng động.

Tóm lại, hiện tượng "đang làm bỗng quên" không phải là một điều bình thường có thể bỏ qua. Đó là lời cảnh báo sớm từ cơ thể về sức khỏe não bộ đang bị đe dọa bởi lối sống hiện đại.

Việc chủ động tìm hiểu, thay đổi thói quen và tận dụng các công cụ tầm soát sớm chính là chiếc chìa khóa vàng giúp chúng ta bảo vệ trí tuệ minh mẫn và một cuộc sống chất lượng, hiệu quả.

Bí quyết dinh dưỡng và sinh hoạt khoa học giúp các sĩ tử nâng cao hiệu quả thi cử

Chế độ ăn giàu flavanol giúp tăng cường trí nhớ

Các loại thực phẩm "rẻ bèo" ngoài chợ nhưng giúp tăng cường trí nhớ hoàn hảo