Vỏ gừng – lớp “thuốc quý” bị lãng quên trong gian bếp

Mỗi khi chuẩn bị một món ăn cần đến gừng, từ nồi cá kho đậm vị, bát cháo hành giải cảm đến ly trà gừng ấm nóng, hành động đầu tiên của chúng ta gần như theo bản năng là dùng dao cạo sạch lớp vỏ sần sùi bên ngoài.

Chúng ta tin rằng làm vậy sẽ giúp món ăn sạch sẽ và thơm ngon hơn. Nhưng liệu chúng ta có đang vô tình loại bỏ đi phần tinh túy nhất của củ gừng không?

Mỗi khi chuẩn bị một món ăn cần đến gừng, hành động đầu tiên của chúng ta gần như theo bản năng là dùng dao cạo sạch lớp vỏ sần sùi bên ngoài.

Theo các chuyên gia và lương y, hành động này có thể là một sai lầm đáng tiếc. Trong kho tàng kiến thức của Y học Cổ truyền, mọi bộ phận của một cây thuốc đều có giá trị riêng, và gừng cũng không ngoại lệ.

Phần thịt gừng (sinh khương) và vỏ gừng (khương bì) tuy cùng tồn tại trên một củ nhưng lại mang trong mình những đặc tính và công dụng khác biệt, bổ trợ cho nhau để tạo nên một vị thuốc hoàn chỉnh. Việc hiểu rõ sự khác biệt này không chỉ giúp chúng ta tận dụng tối đa lợi ích của gừng mà còn là chìa khóa để sử dụng nó một cách an toàn và hiệu quả nhất.

Vỏ gừng và ruột gừng: Sự đối lập hài hòa tạo nên một vị thuốc hoàn chỉnh

Để lý giải tại sao không nên vội vàng vứt bỏ vỏ gừng, chúng ta cần nhìn nhận nó dưới lăng kính của y học phương Đông. Trong khi khoa học hiện đại phân tích các hợp chất hóa học, y học cổ truyền lại tập trung vào "tính" và "vị" của dược liệu để luận trị bệnh.

Theo đó, phần ruột gừng mà chúng ta thường dùng có vị cay, tính ấm (tân ôn). Nó có tác dụng làm ấm cơ thể (ôn trung), tán hàn, giải cảm, kích thích tiêu hóa, chống nôn ói. Đây là lý do vì sao khi bị lạnh, một ly trà gừng nóng có thể giúp cơ thể ấm lên nhanh chóng. Cái "tính ấm" mạnh mẽ này chính là vũ khí giúp gừng xua tan hàn khí, đặc biệt hiệu quả với các chứng bệnh do lạnh gây ra.

Ngược lại, phần vỏ gừng (khương bì) cũng có vị cay nhưng tính của nó lại là tính mát (tân lương). Khác với phần ruột có tác dụng phát tán phong hàn từ trong ra ngoài, vỏ gừng lại có công năng đặc biệt là hành thủy, tiêu thũng. Nói một cách dễ hiểu, nó giúp lợi tiểu, giảm sưng và phù nề. Do đó, trong các bài thuốc dân gian chữa trị chứng phù chân tay, phù do các bệnh lý nhất định, vỏ gừng luôn là một thành phần không thể thiếu.

Lương y đa khoa Bùi Đắc Sáng (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) khuyến nghị nếu sử dụng gừng để sắc thuốc, ngâm chân hoặc chườm nóng, có thể giữ nguyên vỏ sau khi đã rửa sạch kỹ.

Việc giữ lại cả vỏ khi dùng gừng sẽ giúp cân bằng dược tính. Cái nóng của ruột gừng được cái mát của vỏ kìm lại, giúp gừng trở nên ôn hòa hơn, không gây nóng trong quá mức cho cơ thể.

Ngược lại, nếu chỉ dùng ruột gừng đã gọt vỏ, tính ấm nóng sẽ tăng lên đáng kể. Điều này giải thích tại sao một số người sau khi uống nước gừng đậm đặc lại cảm thấy khô cổ, nóng rát trong người. Đó là vì họ đã làm mất đi sự cân bằng tự nhiên vốn có của nó.

Vì vậy, việc giữ lại lớp vỏ mỏng manh bên ngoài không chỉ là tiết kiệm, mà là một hành động tôn trọng sự toàn vẹn của tự nhiên, giúp chúng ta hấp thụ được trọn vẹn những gì tinh túy nhất mà củ gừng mang lại.

Lương y đa khoa Bùi Đắc Sáng (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) khuyến nghị nếu sử dụng gừng để sắc thuốc, ngâm chân hoặc chườm nóng, có thể giữ nguyên vỏ sau khi đã rửa sạch kỹ.

"Bỏ túi" những bài thuốc hay và nguyên tắc vàng khi sử dụng gừng

Hiểu được giá trị của vỏ gừng là một chuyện, nhưng sử dụng nó như thế nào cho đúng cách lại là một câu chuyện khác. Việc tùy tiện sử dụng mà không phân biệt trường hợp có thể không mang lại hiệu quả, thậm chí gây tác dụng ngược.

"Nguyên tắc vàng" nằm ở việc xác định rõ mục đích sử dụng để quyết định khi nào nên giữ lại vỏ và khi nào cần phải loại bỏ.

Khi nào nên giữ lại vỏ gừng?

Câu trả lời là trong hầu hết các trường hợp thông thường, bạn nên giữ lại vỏ.

Chế biến món ăn hàng ngày: Để giữ sự cân bằng và ôn hòa trong dược tính, bạn chỉ cần rửa sạch củ gừng và sử dụng cả vỏ. Điều này đặc biệt đúng với các món ăn có tính lạnh như hải sản (cua, sò, ốc), giữ lại vỏ gừng sẽ giúp trung hòa tính hàn của thực phẩm một cách hiệu quả hơn.

Trị phù thũng, sưng tấy: Nếu bạn muốn tận dụng khả năng lợi tiểu, tiêu sưng của gừng để giảm chứng phù nề ở chân tay, hãy dùng gừng còn nguyên vỏ sắc nước uống.

Hỗ trợ tiêu hóa, trị táo bón: Vỏ gừng có thể giúp kích thích nhu động ruột. Một ly trà pha từ vài lát gừng nguyên vỏ sau bữa ăn sẽ giúp hệ tiêu hóa hoạt động trơn tru hơn.

Ngâm chân thư giãn: Ngâm chân với nước gừng ấm nguyên vỏ là một liệu pháp tuyệt vời giúp thúc đẩy tuần hoàn máu, giảm đau nhức xương khớp và mang lại giấc ngủ ngon hơn. Nhiệt độ ấm của nước kết hợp với dược tính từ cả vỏ và ruột gừng sẽ thẩm thấu qua da, mang lại cảm giác thư thái toàn diện.

Khi nào bắt buộc phải gọt vỏ gừng?

Mặc dù vỏ gừng tốt, nhưng có những trường hợp cụ thể mà việc loại bỏ nó lại là cần thiết để phát huy tối đa công dụng của ruột gừng.

Khi cần tác dụng làm ấm mạnh: Nếu bạn đang điều trị các chứng bệnh do hàn (lạnh) gây ra như cảm lạnh phong hàn (sợ lạnh, không ra mồ hôi), đau bụng do ăn đồ sống lạnh, hoặc nếu bạn thuộc tạng người tỳ vị hư hàn (hệ tiêu hóa yếu, hay bị lạnh bụng), việc gọt bỏ lớp vỏ có tính mát là rất quan trọng. Lúc này, chúng ta cần tập trung toàn bộ "tính ấm" của ruột gừng để xua tan hàn khí ra khỏi cơ thể.

Những người nên hạn chế dùng gừng: Mặc dù là gia vị tốt, một số người cần thận trọng khi dùng gừng, dù là còn vỏ hay không: người có cơ địa nóng trong, hay bị mụn nhọt; người bị bệnh gan, sỏi mật; phụ nữ mang thai ở những tháng cuối; người đang sốt cao hoặc bị say nắng.

Một số bài thuốc đơn giản từ vỏ gừng

Trà vỏ gừng hỗ trợ tiêu hóa: Rửa sạch vỏ của một củ gừng, cho vào ly, hãm với nước sôi trong khoảng 10 phút. Có thể thêm một chút mật ong để dễ uống. Dùng sau bữa ăn giúp giảm đầy hơi, khó tiêu.

Nước vỏ gừng lợi tiểu: Dùng vỏ gừng và vỏ bí đao, lượng bằng nhau, sắc lấy nước uống trong ngày có thể giúp giảm nhẹ chứng phù nề.

Trong các trường hợp như đau nhức xương khớp do lạnh, có thể rang gừng (cả vỏ) với muối hột để chườm nóng lên vùng bị đau. Ngâm tay chân bằng nước gừng tươi cũng là cách giúp cải thiện tuần hoàn máu, giảm đau hiệu quả.

Củ gừng nhỏ bé, cũng giống như nhiều loại thảo dược khác quanh ta, là một minh chứng cho sự kỳ diệu của tạo hóa, nơi mà không có bộ phận nào là vô dụng. Lớp vỏ gừng mà chúng ta vẫn thường xem nhẹ lại chứa đựng những giá trị y học đáng kinh ngạc, đóng vai trò như một người điều hòa, cân bằng lại tính nóng của phần ruột để tạo nên một vị thuốc hoàn hảo.

Từ hôm nay, trước khi đưa tay cạo đi lớp vỏ ấy, hãy dừng lại một chút để suy ngẫm. Bằng việc giữ lại nó, bạn không chỉ đang tiết kiệm mà còn đang trân trọng một món quà quý giá từ thiên nhiên. Hãy là một người tiêu dùng thông thái, một người nội trợ tinh tế, biết cách biến "rác bếp" thành "thần dược" để chăm sóc sức khỏe cho cả gia đình.

Cây đuôi chồn và những bài thuốc chữa bệnh

Quân y dùng bài thuốc dân gian từ con nhái cứu sống người bị ngộ độc lá ngón

Chính phủ đồng ý thí điểm cho vay ngang hàng từ 1/7