Bộ Y tế cảnh báo 50% thuốc bán online có thể là giả

Thực trạng đáng báo động từ thị trường trực tuyến

Tại phiên giải trình về việc phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả sáng 21/8, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đã thẳng thắn chỉ ra rằng không gian mạng và các sàn thương mại điện tử đang trở thành mảnh đất màu mỡ cho thuốc giả hoành hành.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan tại phiên giải trình. Ảnh: PHẠM THẮNG

Dẫn số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Bộ trưởng cho biết, ước tính có khoảng 10% thuốc tại các nước thu nhập thấp hoặc trung bình là kém chất lượng hoặc giả mạo. Tuy nhiên, con số này tăng vọt một cách đáng sợ đối với kênh phân phối trực tuyến. "Tỷ lệ thuốc giả, kém chất lượng có thể lên đến 50% đối với thuốc bán qua mạng. Đây là thông tin để có thể tìm giải pháp cần phải tập trung chống các loại thuốc giả," bà Lan nhấn mạnh.

Thực tế cho thấy, các loại thuốc giả thường tập trung vào những sản phẩm điều trị bệnh mãn tính như tim mạch, ung thư, kháng sinh và thậm chí cả vaccine. Hậu quả của việc sử dụng các sản phẩm này là vô cùng nghiêm trọng, không chỉ không mang lại hiệu quả điều trị mà còn có thể gây nguy hiểm đến tính mạng người sử dụng.

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cũng bổ sung, các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội như Zalo, Facebook, YouTube đang là kênh chủ đạo để tiêu thụ thuốc giả, lợi dụng tâm lý ham rẻ và thói quen tự điều trị của một bộ phận người tiêu dùng.

Nỗ lực kiểm soát và những kết quả tích cực

Mặc dù đối mặt với thách thức lớn từ thị trường online, ngành y tế Việt Nam đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận trong công tác kiểm soát chất lượng thuốc nói chung. Báo cáo của Bộ Y tế cho thấy, tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng và thuốc giả đã giảm mạnh từ hơn 10% trong những năm 1990 xuống dưới 2% trong những năm gần đây.

Cụ thể, năm 2024, tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng chỉ là 0,45%, và tỷ lệ thuốc giả là dưới 0,1%. "Theo đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỉ lệ thuốc không đạt chất lượng và thuốc giả của Việt Nam ở mức thấp so với trung bình của thế giới," Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên khẳng định.

Để đạt được kết quả này, Bộ Y tế đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ theo quy định của Luật Dược:

100% các lô vaccine và sinh phẩm đều được Viện Kiểm nghiệm vaccine và sinh phẩm quốc gia kiểm tra trước khi cấp giấy chứng nhận xuất xưởng.

100% các lô thuốc khác phải đảm bảo đạt tiêu chuẩn mới được đưa ra thị trường.

Hàng năm, các đơn vị y tế tiến hành lấy khoảng 38.000 mẫu thuốc để kiểm nghiệm, giám sát chất lượng trong quá trình lưu thông.

Thách thức và xu hướng gia tăng trong tương lai

Dù tỷ lệ chung được kiểm soát tốt, Bộ trưởng Đào Hồng Lan dự báo tình trạng thuốc giả tại Việt Nam vẫn có xu hướng gia tăng, chủ yếu do sự bùng nổ của thương mại điện tử. Thị trường dược phẩm Việt Nam với quy mô khoảng 7-10 tỷ USD là một "miếng bánh" hấp dẫn, thu hút các đối tượng làm ăn phi pháp.

Lực lượng chức năng tỉnh Thanh Hóa triệt phá đường dây sản xuất, bán thuốc giả lớn - Ảnh: CA Thanh Hóa

Các thách thức chính bao gồm:

Thủ đoạn tinh vi: Các đối tượng sử dụng công nghệ tiên tiến, làm giả cả tem chống giả, mã QR và bao bì sản phẩm để qua mặt cơ quan chức năng và người tiêu dùng.

Nhân lực mỏng: Lực lượng làm công tác phòng, chống thuốc giả của ngành y tế còn hạn chế cả ở trung ương và địa phương.

Thiếu công cụ cho người dân: Người tiêu dùng chủ yếu quan sát bao bì, mẫu mã và thiếu công cụ để tự truy xuất nguồn gốc, kiểm tra tính xác thực của sản phẩm.

Giải pháp toàn diện và khuyến cáo tới người dân

Để đối phó với vấn nạn này, Bộ Y tế đang triển khai một loạt giải pháp mạnh mẽ, đồng thời đưa ra những khuyến cáo quan trọng cho người tiêu dùng.

Về phía cơ quan quản lý:

Hoàn thiện hành lang pháp lý: Trình Chính phủ sửa đổi các nghị định liên quan, xây dựng Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi), tăng chế tài xử phạt và ban hành quy định về kinh doanh thuốc qua kênh trực tuyến.

Xây dựng cơ sở dữ liệu: Đẩy mạnh việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về dược, phát triển các ứng dụng và hệ thống truy vấn công khai để người dân dễ dàng tra cứu nguồn gốc thuốc.

Tăng cường hậu kiểm: Đẩy mạnh lấy mẫu kiểm nghiệm, phối hợp với cơ quan công an điều tra các đường dây sản xuất, buôn bán hàng giả.

Nâng cao trách nhiệm địa phương: Áp dụng chế tài xử lý trách nhiệm chính quyền cơ sở nếu để xảy ra vi phạm kéo dài.

Khuyến cáo dành cho người tiêu dùng:

Bộ trưởng Đào Hồng Lan đặc biệt nhấn mạnh về vai trò của người tiêu dùng trong cuộc chiến chống thuốc giả.

"Chúng tôi khuyến cáo người dân khi mua thuốc phải mua theo đơn, hoặc mua ở các cơ sở uy tín như nhà thuốc bệnh viện, đơn vị đã được cấp phép, các cơ sở quản lý theo chuỗi, vì chất lượng thuốc ở đây được quản lý rất chặt chẽ. Còn các cơ sở bán lẻ hoặc mua qua người này người kia, phải hết sức cảnh giác," Bộ trưởng khuyến cáo.

Cuộc chiến chống thuốc giả là một hành trình đầy cam go, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan chức năng và quan trọng hơn hết là sự thông thái, cẩn trọng của mỗi người tiêu dùng. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể từng bước đẩy lùi vấn nạn này, bảo vệ sức khỏe cho chính bản thân và cộng đồng.

Bộ Y tế siết chặt quản lý giấy chứng sinh, ngăn chặn lợi dụng mua bán trẻ sơ sinh

Thu hồi giấy phép lưu hành hai thuốc tránh thai của Dược phẩm Nam Hà

Tuyệt đối không mua bán, sử dụng thuốc chứa Phenylbutazone có thể gây tử vong