Kỳ vọng gỡ “thẻ vàng” IUU trong năm 2025: Ngành thủy sản Việt Nam trước thời cơ lớn

ợt thanh tra của EC diễn ra trong tháng 11/2025 được coi là cơ hội mang tính quyết định để ngành thủy sản Việt Nam mở lại cánh cửa vào thị trường EU và xây dựng nghề cá minh bạch, bền vững.

Nhiều chuyển biến trong quản lý, giám sát tàu cá

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hệ thống giám sát tàu cá đã được siết chặt mạnh mẽ. Hơn 99% tàu từ 15m trở lên đã lắp thiết bị giám sát hành trình (VMS), trong đó nhiều địa phương đạt 100% như Quảng Ninh, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Khánh Hòa, Cần Thơ… Danh sách tàu mất tín hiệu hoặc có nguy cơ vượt ranh giới được cập nhật hằng tuần và công khai để kiểm soát.

Điểm đáng chú ý là việc xử lý vi phạm đã chuyển từ “nhắc nhở” sang “xử lý nghiêm”. Lần đầu tiên Việt Nam khởi tố hàng loạt vụ liên quan đến vi phạm VMS: 84 vụ, 130 bị can bị điều tra; trong đó 43 vụ đã đưa ra xét xử. Các hành vi khai thác bất hợp pháp tại vùng biển nước ngoài cũng được kiểm soát chặt chẽ, phối hợp với lực lượng biên phòng các nước khu vực.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, nếu Việt Nam gỡ được thẻ vàng trong năm 2025, đây sẽ là dấu mốc quan trọng giúp ngành thủy sản lấy lại niềm tin quốc tế, nâng năng lực cạnh tranh và bảo đảm sinh kế bền vững cho ngư dân.

Kỳ vọng gỡ “thẻ vàng” IUU trong năm 2025: Ngành thủy sản Việt Nam trước thời cơ lớn

Tác động lớn tới xuất khẩu và kỳ vọng phục hồi thị trường EU

Thẻ vàng kéo dài từ năm 2017 đã khiến hoạt động xuất khẩu thủy sản khai thác của Việt Nam vào EU giảm sâu. Các lô hàng bị kiểm tra 100%, thời gian thông quan kéo dài, chi phí tăng 15–20%. Riêng năm 2024, gần 10.000 lô hàng bị kiểm tra hồ sơ; hơn một nửa phải giữ lại để xác minh truy xuất nguồn gốc.

Ông Nguyễn Hoài Nam – Tổng Thư ký VASEP cho biết, EU nhập khẩu khoảng 22 tỷ USD thủy sản mỗi năm. Việt Nam từng đạt hơn 1,5 tỷ USD vào thị trường này. Nếu vượt qua đợt thanh tra lần thứ 5, thủy sản Việt Nam sẽ có cơ hội quay lại nhóm thị trường tăng trưởng, đồng thời tạo đà mở rộng sang Mỹ, Nhật Bản, Australia – những thị trường cũng đánh giá rất cao yếu tố minh bạch và bền vững.

Việc tuân thủ IUU còn là điều kiện để doanh nghiệp tận dụng ưu đãi từ các hiệp định thương mại như EVFTA, CPTPP, UKVFTA – những hiệp định đòi hỏi tiêu chuẩn cao về truy xuất nguồn gốc.

Hoàn thiện hệ thống quản lý nghề cá hiện đại

Cùng với sửa đổi pháp luật, nhiều công cụ quản lý mới đã được đưa vào vận hành. Hệ thống cơ sở dữ liệu nghề cá điện tử Vnfishbase được triển khai trên toàn quốc; lực lượng kiểm ngư và Bộ Quốc phòng tăng cường tuần tra biển; Bộ Ngoại giao duy trì trao đổi với EC để cập nhật tiến độ và khẳng định quyết tâm của Việt Nam.

Các chuyên gia đánh giá, những bước đi mạnh mẽ này cho thấy Việt Nam đã chuyển sang mô hình quản lý nghề cá hiện đại, minh bạch hơn. Đây là điều kiện cần để EC đánh giá tích cực trong đợt thanh tra sắp tới.

Với nỗ lực đồng bộ từ Trung ương tới địa phương, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để tháo gỡ rào cản IUU. Kết quả của đợt kiểm tra tháng 11/2025 sẽ là thước đo quyết định. Nếu thành công, không chỉ thị trường EU được khơi thông mà còn mở ra hành trình mới cho nghề cá Việt Nam: bền vững, có trách nhiệm và hội nhập sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.