Trẻ cận thị gia tăng vì lối sống hiện đại

Vì sức khỏe cộng đồng 29/08/2025 18:02

Thời gian sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều, ít vận động ngoài trời và áp lực học tập đang khiến tỷ lệ cận thị ở trẻ em tăng nhanh, đặc biệt tại khu vực thành thị.

Bí quyết vàng 'chặn đứng' lão hóa mắt sớm Nguy hiểm từ thói quen lướt điện thoại trong bóng tối Làm gì khi đôi mắt mệt mỏi?

Tình trạng trẻ em phải đeo những cặp kính cận dày cộp đã trở nên phổ biến một cách đáng lo ngại. Theo Ths. Trần Minh Anh, Phó Chủ tịch Hội Khúc xạ nhãn khoa châu Á, các tật khúc xạ, điển hình là cận thị đang ngày càng gia tăng trên thế giới, đặc biệt ở khu vực Đông Á và Đông Nam Á.

"Tỷ lệ cận thị ở nước ta cũng không nằm ngoài sự gia tăng này, thậm chí ở những vùng thành thị, tỷ lệ trẻ mắc cận thị cao gấp nhiều lần so với khu vực nông thôn", Ths. Minh Anh cho biết.

Nhiều trẻ em phải đeo kính từ rất sớm do thói quen học tập và sinh hoạt chưa hợp lý.

Minh chứng rõ nét là dữ liệu chuyển đổi số khám sức khỏe học sinh do Sở Y tế TP. HCM phối hợp thực hiện hồi tháng 3/2025 trên khoảng 495.000 em, ghi nhận tỷ lệ học sinh bị tật khúc xạ ở nhóm mầm non là hơn 24%, cấp tiểu học tăng lên gần 48% và vọt lên gần 72% ở nhóm trung học cơ sở.

BS.CK2 Ung Thị Hoài Yên, Trưởng Khoa Kiểm soát cận thị, Bệnh viện chuyên khoa Mắt Cao Thắng, cho biết độ tuổi phát hiện cận thị của trẻ em đang có xu hướng ngày càng sớm và độ nặng hơn trước. "Không ít trẻ 8-10 tuổi đi khám đã cận 2 diop. Nếu không kiểm soát tốt, trẻ tăng ít nhất một diop mỗi năm thì khi 18 tuổi đã cận trên 10 diop," bác sĩ Yên chia sẻ.

Bà cũng nhận định: "Sau đại dịch Covid, đặc biệt sau giai đoạn học online nhiều, số trẻ phát hiện cận thị ở tuổi nhỏ hơn so với trước".

Điều đáng lo ngại hơn là những con số này không chỉ dừng lại ở một cặp kính. Theo BSCKII. Phùng Thị Thúy Hằng, Phó Trưởng Khoa Mắt, Bệnh viện Bạch Mai, cận thị bệnh lý đi kèm với nhiều nguy cơ giảm thị lực trầm trọng.

Khi trẻ cận từ 6 diop trở lên, nguy cơ bị các biến chứng như thoái hóa võng mạc chu biên, thoái hóa hoàng điểm, glôcôm, đục thể thủy tinh... sẽ tăng cao. Những tình trạng này có thể dẫn đến rách, bong võng mạc, đòi hỏi các phẫu thuật phức tạp và ảnh hưởng rất lớn đến tương lai học tập và lao động của các em.

Từ di truyền đến lối sống

Sự bùng nổ của công nghệ số và những thay đổi trong môi trường sống đã tạo ra một "tổ hợp" các tác nhân gây hại cho đôi mắt non nớt của trẻ. Việc nhận diện rõ ràng các nguyên nhân này là bước đi đầu tiên và quan trọng nhất để có thể xây dựng một chiến lược bảo vệ mắt hiệu quả.

"Đại dịch" thiết bị điện tử

Đây được xem là nguyên nhân hàng đầu. Ánh sáng xanh từ màn hình làm mỏi điều tiết và có thể gây tổn thương võng mạc. Khi trẻ tập trung nhìn gần vào màn hình trong thời gian dài, thủy tinh thể của mắt phải phồng lên liên tục, lâu dần sẽ mất tính đàn hồi, dẫn đến cận thị.

BSCKII. Phùng Thị Thúy Hằng phân tích cụ thể: "Nếu ngày nào trẻ cũng xem tivi quá gần, khoảng cách từ tivi tới mắt dưới 3m, trong không gian hẹp, thời gian nhiều hơn 3 giờ đồng hồ, thị lực sẽ bị ảnh hưởng, suy giảm nhanh".

Thiếu hụt "vitamin" ánh sáng tự nhiên

Nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng việc cho trẻ hoạt động ngoài trời ít nhất 2 giờ mỗi ngày có tác dụng rất lớn trong việc ngăn ngừa và làm chậm tiến trình cận thị.

Ánh sáng mặt trời tự nhiên giúp kích thích võng mạc sản sinh dopamine, một chất dẫn truyền thần kinh có vai trò quan trọng trong việc ức chế sự dài ra của trục nhãn cầu - nguyên nhân cơ học chính của bệnh cận thị. Lối sống "trong nhà" hiện nay đang tước đi cơ hội quý giá này của trẻ.

Áp lực học tập và môi trường học không đạt chuẩn

Chương trình học ngày càng nặng, trẻ phải dành nhiều giờ liền để đọc sách, viết bài ở cự ly gần. Nếu điều kiện ánh sáng không đủ, bàn ghế không đúng kích thước, tư thế ngồi học sai... sẽ tạo một áp lực khổng lồ lên hệ điều tiết của mắt. Đây chính là lý do khiến "cận thị học đường" trở thành một cụm từ quen thuộc và đáng báo động.

Chế độ dinh dưỡng chưa cân bằng

Một chế độ ăn thiếu các dưỡng chất cần thiết cho mắt như Vitamin A, C, E, Lutein, Zeaxanthin, và Omega-3 cũng góp phần làm suy yếu sức khỏe của mắt, khiến mắt dễ bị tổn thương hơn trước các tác nhân gây hại.

Chủ động bảo vệ 'cửa sổ tâm hồn'

Bảo vệ đôi mắt cho trẻ không phải là một nhiệm vụ bất khả thi nếu có sự chung tay, phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường. Theo TS.BS Trần Đình Minh Huy, mỗi một độ cận đi kèm rất nhiều nguy cơ về thị giác trong tương lai của trẻ.

Ông nhấn mạnh: "Điều quan trọng là phụ huynh phải cố gắng tránh các yếu tố nguy cơ mắc cận thị cho trẻ. Nếu đã mắc tật khúc xạ, cần điều trị làm sao chậm tiến triển nhất có thể, ít nhất đến khi 16-18 tuổi, khoảng thời gian được xem là ổn định độ cận thị".

Thiết lập quy tắc "vàng" cho mắt

Bác sĩ tiến hành đo khúc xạ cho học sinh nhằm phát hiện và kiểm soát cận thị sớm.

Cha mẹ cần hướng dẫn và cùng con thực hành quy tắc 20-20-20: Cứ sau 20 phút làm việc nhìn gần (đọc sách, dùng máy tính), hãy cho mắt nghỉ ngơi bằng cách nhìn ra xa một vật ở khoảng cách 20 feet (khoảng 6 mét) trong vòng 20 giây.

Ưu tiên thời gian hoạt động ngoài trời

Hãy biến việc ra ngoài trời thành một phần không thể thiếu trong lịch sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Khuyến khích con tham gia các môn thể thao, vui chơi ở công viên, nơi có không gian và ánh sáng tự nhiên, với mục tiêu ít nhất 2 giờ mỗi ngày.

Kiểm soát chặt chẽ thời gian sử dụng thiết bị điện tử

Phụ huynh cần quy định rõ ràng về thời gian và nội dung khi cho trẻ sử dụng các thiết bị công nghệ. Với trẻ dưới 6 tuổi, nên hạn chế tối đa. Với trẻ lớn hơn, cần có giờ giấc cụ thể và tuyệt đối không để trẻ sử dụng trong bóng tối.

Đảm bảo môi trường học tập lý tưởng

Tại nhà và trường học, cần chú trọng đến việc cung cấp đủ ánh sáng (ưu tiên ánh sáng tự nhiên), sử dụng bàn ghế phù hợp với chiều cao của trẻ để đảm bảo khoảng cách từ mắt đến sách vở là 30-40cm, và luôn nhắc nhở trẻ ngồi đúng tư thế.

Xây dựng chế độ dinh dưỡng "thân thiện" với mắt

Bổ sung vào thực đơn hàng ngày của trẻ các loại thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất tốt cho mắt như cà rốt, bí đỏ, cà chua, các loại rau có màu xanh đậm, cá béo, trứng, và các loại hạt.

Thăm khám mắt định kỳ

Đưa trẻ đi khám mắt định kỳ 6 tháng/lần tại các cơ sở y tế chuyên khoa là việc làm bắt buộc. Việc này giúp phát hiện sớm các tật khúc xạ, theo dõi tiến trình tăng độ và nhận được sự tư vấn chính xác từ bác sĩ nhãn khoa để có phương pháp can thiệp kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm.

Cuộc chiến chống lại "đại dịch" cận thị học đường đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện và sự kiên trì. Thay vì chỉ đổ lỗi cho di truyền hay các yếu tố khách quan, chính việc thay đổi nhận thức và hành động trong lối sống hàng ngày của mỗi gia đình sẽ là chìa khóa quyết định đến một tương lai tươi sáng hơn cho đôi mắt của trẻ thơ.