Làm sao để kiểm soát chất lượng mỹ phẩm trong “ma trận” thương mại điện tử?

Thị trường tăng trưởng nóng, rủi ro cũng tăng theo

Theo số liệu từ Bộ Công Thương, mỹ phẩm là một trong những nhóm hàng phát triển nhanh nhất trên các sàn thương mại điện tử (TMĐT), chiếm hơn 60% lượng người tiêu dùng mua sắm trực tuyến. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này cũng kéo theo hàng loạt rủi ro, đặc biệt là tình trạng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng nhái hoặc chưa được công bố sản phẩm

Thực tế, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng cảnh báo, khoảng 50% mỹ phẩm bán trực tuyến trên toàn cầu có dấu hiệu giả mạo hoặc sai nhãn mác. Ở Việt Nam, các cơ quan chức năng đã phát hiện nhiều vụ việc lớn, thu giữ hàng chục nghìn sản phẩm chứa hóa chất độc hại, vượt quá giới hạn cho phép, gây tổn hại nghiêm trọng đến da và sức khỏe người sử dụng.

ÔngTạ Mạnh Hùng – Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) cho biết: “Mỹ phẩm là lĩnh vực sinh lợi cao, vì vậy hàng giả và hàng nhái xuất hiện ngày càng tinh vi, từ quy trình sản xuất đến phân phối. Trong đó, mỹ phẩm tự chế, mỹ phẩm handmade không rõ quy chuẩn đang nở rộ, nhưng khó kiểm soát chất lượng.”

Các sàn TMĐT và mạng xã hội trở thành kênh phân phối phổ biến, nơi người bán dễ dàng tạo gian hàng ảo, sử dụng hình ảnh nghệ sĩ, KOLs để quảng cáo sai sự thật. Nhiều người tiêu dùng tin tưởng mua theo “trend làm đẹp” mà không kiểm tra nguồn gốc, khiến nguy cơ dị ứng, nhiễm độc da hoặc biến chứng lâu dài ngày càng cao.

Lực lượng chức năng của Bắc Ninh phát hiện và thu giữ gần 226.000 sản phẩm hàng hóa các loại không rõ nguồn gốc tại Công ty cổ phần chuỗi cung ứng thương mại Á Châu

Lỗ hổng quản lý và trách nhiệm của sàn thương mại điện tử

Bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động TMĐT – Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), nhận định rằng các hành vi gian lận hiện nay “ngày càng tinh vi và khó phát hiện”, đặc biệt trên nền tảng mạng xã hội, nơi việc thay đổi tài khoản hoặc địa chỉ bán hàng chỉ diễn ra trong vài phút.

Trong khi đó, hành lang pháp lý hiện có vẫn chưa đủ mạnh để buộc các sàn chịu trách nhiệm trực tiếp nếu để hàng kém chất lượng lưu thông. Một số sàn vẫn cho phép đăng bán mỹ phẩm chưa có giấy công bố sản phẩm hoặc chứng nhận nhập khẩu hợp pháp.

Theo đại diện Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), việc kiểm soát mỹ phẩm trên TMĐT cần sự phối hợp đồng bộ giữa Bộ Y tế, Bộ Công Thương và lực lượng Quản lý thị trường. Cần quy định rõ trách nhiệm của sàn TMĐT trong việc kiểm tra hồ sơ công bố trước khi cho phép đăng bán, đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp tiếp tay cho hàng vi phạm.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Tiến Đạt nêu quan điểm: “Chúng ta không thể chỉ kiểm tra hậu kiểm. Cần đầu tư hệ thống giám sát chủ động – dùng AI, dữ liệu lớn và định danh điện tử để phát hiện sớm gian hàng vi phạm. Nếu không, quản lý chỉ chạy theo sai phạm.”

Minh bạch hóa nguồn gốc và nâng cao nhận thức người tiêu dùng

Cùng với quản lý nhà nước, các chuyên gia cho rằng doanh nghiệp và người tiêu dùng cũng phải đóng vai trò chủ động. Doanh nghiệp sản xuất, phân phối chính hãng cần công khai thông tin công bố, mã số sản phẩm, và chứng nhận của Bộ Y tế, đồng thời phối hợp cùng sàn TMĐT gắn tem điện tử hoặc mã QR xác thực để người tiêu dùng dễ tra cứu.

Các nền tảng lớn như Shopee, Lazada, Tiki, TikTok Shop nên xây dựng mục “Gian hàng chính hãng” hoặc “Góc an toàn mỹ phẩm”, hiển thị sản phẩm đã qua xác minh và loại bỏ hàng không đạt chuẩn. Điều này không chỉ bảo vệ người tiêu dùng mà còn giúp thương hiệu uy tín nổi bật hơn, tạo cạnh tranh lành mạnh.

Người tiêu dùng, trong khi đó, cần thận trọng với những sản phẩm “giá rẻ bất ngờ”, mỹ phẩm “xách tay không hóa đơn”, hoặc quảng cáo quá công dụng thực tế. Kiểm tra số công bố sản phẩm trên website của Bộ Y tế là cách đơn giản để đảm bảo an toàn trước khi mua.

Theo dự báo, quy mô thị trường mỹ phẩm Việt Nam có thể đạt 3 tỷ USD vào năm 2027. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này một cách bền vững, cần xây dựng “lá chắn” quản lý hiện đại – kết hợp công nghệ, pháp lý và truyền thông xã hội.

Kiểm soát chất lượng mỹ phẩm trên nền tảng thương mại điện tử không chỉ là yêu cầu quản lý hàng hóa, mà còn là cam kết bảo vệ sức khỏe cộng đồng và uy tín thương hiệu Việt trong thời đại số hóa.