Kiểm soát dịch tả lợn: Từ hộ nhỏ lẻ đến chuỗi an toàn

Nguy cơ lan dịch từ mô hình nuôi nhỏ lẻ

Chăn nuôi quy mô nhỏ lẻ tiềm ẩn nguy cơ tái phát dịch tả lợn châu Phi do thiếu điều kiện an toàn sinh học.

Tính đến ngày 22/7/2025, Việt Nam ghi nhận 636 ổ dịch tả lợn châu Phi tại 30/34 tỉnh, thành phố, với trên 43.000 con lợn buộc phải tiêu hủy. Riêng trong tháng 6 và 7, dịch diễn biến phức tạp tại các tỉnh phía Bắc như Cao Bằng, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Hà Nội… và đang có xu hướng lan xuống khu vực duyên hải miền Trung, điển hình là Quảng Ngãi và Quảng Trị.

Theo ông Phan Quang Minh – Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), điểm đáng lo ngại là phần lớn ổ dịch xuất phát từ các hộ nuôi nhỏ lẻ, quy mô từ 50–60 con, nơi điều kiện an toàn sinh học còn nhiều hạn chế. Mô hình này hiện vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong ngành chăn nuôi, khiến việc kiểm soát dịch bệnh gặp nhiều khó khăn.

Thực trạng người dân giấu dịch, bán tháo lợn bệnh, thậm chí vứt xác động vật ra sông ngòi, kênh mương… khiến nguy cơ lây lan dịch bệnh càng lớn, đồng thời đe dọa nghiêm trọng đến môi trường. Trong bối cảnh mùa mưa đang đến gần, virus càng dễ phát tán theo dòng nước, ảnh hưởng đến cả những vùng chăn nuôi an toàn liền kề.

Không chỉ dừng ở khâu chăn nuôi, hoạt động giết mổ cũng là một mắt xích yếu trong chuỗi kiểm soát dịch. Một số cơ sở thu gom, giết mổ lợn bệnh, không thực hiện kiểm dịch theo quy định. Trong khi đó, việc phân cấp quản lý dịch bệnh về cấp xã khiến nhiều địa phương lúng túng, nhất là khi lực lượng thú y cơ sở vừa mỏng, vừa chưa được đào tạo bài bản.

Ông Minh nhấn mạnh, dù hệ thống văn bản pháp luật hiện hành đã đầy đủ, chỉ đạo từ Trung ương cũng rõ ràng, nhưng nếu việc tổ chức thực hiện không đồng bộ, quyết liệt từ cấp xã đến doanh nghiệp, nguy cơ mất kiểm soát dịch vẫn luôn hiện hữu. Đây chính là điểm nghẽn cần tháo gỡ để bảo vệ ngành chăn nuôi một cách hiệu quả và bền vững.

Tăng cường tiêm phòng và kiểm soát giết mổ

Tiêm phòng vắc xin và giám sát giết mổ là giải pháp then chốt kiểm soát dịch bệnh trong ngành chăn nuôi.

Một điểm sáng trong công tác phòng dịch là Việt Nam đã có ba loại vắc xin dịch tả lợn châu Phi được cấp phép lưu hành, với hơn 7,8 triệu liều đã được phân phối. Kết quả bước đầu cho thấy hiệu quả tích cực, tỷ lệ lợn tử vong sau tiêm rất thấp, chỉ khoảng 0,1%, chủ yếu do nhiễm virus từ trước hoặc mắc bệnh nền.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến, tỷ lệ tiêm phòng vẫn chưa đạt kỳ vọng. Nhiều hộ chăn nuôi còn thờ ơ, trông chờ vào hỗ trợ từ nhà nước, hoặc thiếu thông tin đầy đủ về hiệu quả vắc xin. Đây không chỉ là bài toán kỹ thuật mà còn là thách thức truyền thông – làm sao để người dân hiểu và chủ động bảo vệ chính tài sản của mình.

Các chuyên gia cho rằng, về lâu dài, cần thay đổi nhận thức cộng đồng, coi tiêm phòng là biện pháp “phòng hộ bắt buộc”, tương tự như bảo hiểm nông nghiệp. Nếu chỉ chờ đến khi dịch bùng phát mới chống dịch, thì thiệt hại cả về kinh tế lẫn uy tín thương hiệu là không thể lường trước.

Tại hội nghị phòng, chống dịch, nhiều địa phương kiến nghị cần có cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn giữa cơ quan thú y và chính quyền cơ sở trong việc giám sát, phát hiện, xử lý sớm các hành vi vi phạm như buôn bán, vận chuyển, giết mổ lợn bệnh. Đồng thời, nên tăng cường chế tài xử phạt và công khai hóa các vụ vi phạm nhằm răn đe, ngăn ngừa.

Bên cạnh đó, một giải pháp thiết thực là tổ chức tổng vệ sinh, sát trùng định kỳ các khu vực có dịch, đặc biệt tại cấp thôn, xã – nơi virus dễ tồn lưu và lây lan. Nếu kết hợp hiệu quả giữa tiêm phòng đại trà và vệ sinh tiêu độc, ngành chăn nuôi có thể dần ổn định trở lại, bảo đảm nguồn cung thịt an toàn cho thị trường trong nước.

Từ góc độ phát triển ngành, các chuyên gia khẳng định: kiểm soát dịch bệnh không chỉ là nhiệm vụ tình huống, mà còn là yếu tố sống còn trong xây dựng thương hiệu nông sản Việt. Chỉ khi dịch bệnh được kiểm soát bền vững, chuỗi giá trị thịt lợn – từ chăn nuôi đến tiêu thụ – mới đủ sức tạo dựng niềm tin nơi người tiêu dùng và mở rộng cơ hội xuất khẩu ra thị trường quốc tế.

Chặn đứng xe tải chở 7,2 tấn lợn nhiễm bệnh đang trên đường đi tiêu thụ

Xuất hiện ổ dịch tả lợn châu Phi tại TP Buôn Ma Thuột

Thanh Hóa quyết liệt phòng, chống dịch tả lợn Châu Phi

Nhận biết thịt lợn bệnh giữa nguy cơ dịch tả lợn châu Phi bùng phát

Dịch tả lợn châu Phi nguy hiểm thế nào với sức khỏe con người?