Xử lý dứt điểm vi phạm IUU: Yêu cầu bắt buộc để giữ thị trường và nâng sức cạnh tranh thủy sản Việt

Sáng 2/12, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp (IUU), chủ trì phiên họp trực tuyến với 21 tỉnh, thành phố ven biển. Theo báo cáo tổng hợp, đến ngày 29/11, các bộ, ngành và địa phương đã hoàn thành 101/101 nhiệm vụ được Thủ tướng giao trong tháng cao điểm quốc gia về chống khai thác IUU. Tuy nhiên, sau hơn 8 năm nỗ lực, mục tiêu gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC) vẫn chưa đạt được.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, để tạo chuyển biến thực chất, Việt Nam phải đổi mới phương thức giám sát tàu cá, chuyển trọng tâm sang kiểm soát trên bờ kết hợp ứng dụng công nghệ số và viễn thông. Việc xây dựng và hoàn thiện Cơ sở dữ liệu quốc gia về nghề cá (VNFishbase) được xác định là nhiệm vụ bắt buộc, nhằm giám sát toàn diện đội tàu và đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc khi xuất khẩu thủy sản sang các thị trường lớn.

Xử lý dứt điểm vi phạm IUU: Yêu cầu bắt buộc để giữ thị trường và nâng sức cạnh tranh thủy sản Việt

Khi hệ thống dữ liệu được vận hành đồng bộ, Việt Nam có thể trực tiếp trao đổi thông tin với EC, cung cấp dữ liệu về tàu vi phạm, nguồn gốc nguyên liệu, hồ sơ cấp phép, quá trình xử lý vụ việc… Đây là cơ sở quan trọng để chứng minh nỗ lực tuân thủ và khắc phục các tồn tại mà EC đã cảnh báo.

Phó Thủ tướng yêu cầu các đơn vị báo cáo tiến độ xây dựng VNFishbase, đồng thời cho biết trong tuần này, các đoàn công tác sẽ kiểm tra thực tế tại nhiều địa phương, trong đó tập trung vào lực lượng biên phòng, cảng cá, chi cục thủy sản và công tác quản lý tàu cá. Việc đánh giá phải dựa trên kết quả cụ thể, tránh tình trạng báo cáo hình thức.

Liên quan đến xử phạt hành chính, Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường sớm có văn bản giải trình với EC về việc thực thi các quy định mới tại Nghị định 37/2024 và 38/2024. Bên cạnh đó, nhiều đoàn công tác liên ngành gồm Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công an, Thanh tra Chính phủ, Bộ Quốc phòng… sẽ tiếp tục rà soát các tồn tại trong việc phòng, chống khai thác IUU tại địa phương.

Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết các địa phương đã xử lý 100% vụ việc vi phạm, với hơn 4.037 trường hợp bị xử phạt, tổng số tiền khoảng 162 tỷ đồng. Lực lượng chức năng cũng đã khởi tố 91 vụ liên quan đến khai thác IUU với 138 bị can. Trong số 71 tàu cá bị nước ngoài bắt giữ, 53 tàu đã được xử lý, số còn lại đang được xác minh, làm rõ.

Hiện toàn bộ 79.243 tàu cá đã được cập nhật đầy đủ vào cơ sở dữ liệu VNFishbase. Các tàu không đủ điều kiện hoạt động đã được kiểm soát và giao địa phương quản lý vị trí neo đậu. Lực lượng công an trong tuần qua cũng đã xét xử 2 vụ án liên quan đến tổ chức xuất nhập cảnh trái phép và can thiệp trái phép vào hệ thống mạng, đồng thời xử lý toàn bộ tàu cá mất kết nối hoặc vượt ranh giới vùng biển.

Đáng chú ý, liên quan đến các lô cá kiếm xuất khẩu sang EU bị cảnh báo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã yêu cầu rà soát hồ sơ của hai doanh nghiệp tại Khánh Hòa, đối chiếu số liệu đầu vào – đầu ra để làm rõ dấu hiệu gian lận. Bộ đồng thời hoàn thiện đầy đủ hồ sơ phục vụ đoàn EC trong quá trình kiểm tra sắp tới và phối hợp sửa đổi Luật Thủy sản nhằm bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà một lần nữa yêu cầu công tác kiểm tra, xử lý vi phạm phải dựa trên bằng chứng cụ thể: hồ sơ, biên bản, hình ảnh, ghi hình, hóa đơn, giấy phép bị thu hồi, tài sản bị tịch thu… nhằm đảm bảo tính minh bạch và tăng mức độ tin cậy với EC. Ông nhấn mạnh: “Nếu có vi phạm, phải xử lý đến cùng. Nếu có dấu hiệu tội phạm, phải chuyển sang xử lý hình sự và công khai thông tin”.

Đối với vụ việc gian lận nguồn gốc nguyên liệu cá kiếm tại Khánh Hòa, Phó Thủ tướng yêu cầu địa phương phải chịu trách nhiệm toàn diện, sử dụng mọi biện pháp nghiệp vụ để làm rõ bản chất vụ việc và báo cáo chi tiết ngay trong tuần.

Trong bối cảnh thị trường EU ngày càng siết chặt quy định với thủy sản nhập khẩu, việc xử lý thực chất các vi phạm IUU không chỉ là yêu cầu quản lý mà còn là điều kiện sống còn để ngành thủy sản Việt Nam giữ vững thị trường, bảo vệ uy tín thương hiệu và nâng cao sức cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu.