Kinh tế trang trại - động lực phát triển bền vững cho khu vực nông thôn

Theo số liệu thống kê, cả nước hiện có gần 28.000 trang trại hoạt động trong các lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản và tổng hợp. Mỗi trang trại tạo ra giá trị sản xuất bình quân khoảng 4 tỷ đồng/năm, sử dụng gần 4 lao động và có quy mô trung bình 3,5 héc ta. Khu vực kinh tế trang trại hiện đóng góp khoảng 10,3% GDP nông nghiệp, 9,3% tổng doanh thu và 17,7% kim ngạch xuất khẩu toàn ngành – cho thấy vai trò ngày càng rõ nét trong chuỗi giá trị nông nghiệp quốc gia.

Ứng dụng công nghệ – nâng tầm sản xuất nông nghiệp

Các trang trại hiện nay đã mạnh dạn áp dụng nhiều công nghệ tiên tiến vào sản xuất. Trong trồng trọt, nhà kính, nhà lưới và hệ thống tưới nhỏ giọt giúp kiểm soát vi khí hậu, tiết kiệm nước và vật tư đầu vào. Cảm biến dinh dưỡng, nhật ký điện tử và mã truy xuất nguồn gốc góp phần bảo đảm chất lượng nông sản.

Chăn nuôi được đầu tư theo hướng an toàn sinh học, sử dụng chuồng lạnh, hệ thống làm mát và cho ăn tự động, giúp ổn định năng suất, giảm dịch bệnh. Nuôi trồng thủy sản cũng ứng dụng công nghệ tuần hoàn nước, biofloc và quan trắc môi trường tự động, đảm bảo chất lượng ổn định, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.

Nhờ sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP và nông nghiệp hữu cơ, nhiều sản phẩm từ trang trại đã vào được hệ thống bán lẻ hiện đại, có hợp đồng tiêu thụ dài hạn, hạn chế tình trạng “được mùa mất giá”.

Kinh tế trang trại - động lực phát triển bền vững cho khu vực nông thôn

Liên kết chuỗi giá trị – mở rộng thị trường và giảm rủi ro

Trong cơ cấu kinh tế trang trại, chăn nuôi chiếm tỷ trọng lớn nhất, với hơn 12.000 cơ sở (khoảng 60% tổng số trang trại). Nhiều địa phương đã hình thành các chuỗi liên kết giữa doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân từ khâu con giống, thức ăn, kỹ thuật chăn nuôi đến bao tiêu sản phẩm. Mô hình này giúp giảm chi phí, kiểm soát rủi ro và nâng cao chất lượng đầu ra.

Nhờ các mô hình liên kết, ngành nông lâm thủy sản Việt Nam đã đạt kim ngạch xuất khẩu hơn 60 tỷ USD/năm, trong đó nhóm sản phẩm chăn nuôi tăng trưởng ổn định, góp phần giữ vững mức xuất siêu cao và đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.

Kết hợp du lịch nông nghiệp – hướng đi mới cho nông thôn

Bên cạnh sản xuất, nhiều trang trại đã phát triển dịch vụ trải nghiệm nông nghiệp và du lịch sinh thái. Các tour “một ngày làm nông dân”, lễ hội mùa hoa, mùa trái, lớp học thực địa cho học sinh hay mô hình farmstay đã giúp tăng thu nhập, giảm phụ thuộc vào một mùa vụ. Đồng thời, đây cũng là kênh quảng bá hiệu quả, giúp người tiêu dùng hiểu hơn về quy trình canh tác sạch và nâng cao uy tín thương hiệu địa phương.

Sự kết hợp giữa sản xuất và dịch vụ kéo theo sự xuất hiện của nhiều nghề mới ở nông thôn như hướng dẫn viên nông nghiệp, quản lý sự kiện, truyền thông số, giúp bộ mặt kinh tế nông thôn thêm năng động và hấp dẫn với lao động trẻ.

Kinh tế trang trại còn là mô hình phù hợp để thực hiện mục tiêu nông nghiệp xanh và phát thải thấp. Nhiều trang trại đã xử lý phụ phẩm nông nghiệp thành phân hữu cơ, viên nén sinh khối; sử dụng hầm khí sinh học (biogas) để xử lý chất thải chăn nuôi; tái sử dụng nước tưới và lắp đặt điện mặt trời trên mái chuồng, mái nhà kính để tiết giảm chi phí năng lượng.

Khi các mô hình tuần hoàn này được đo lường và chứng nhận phát thải, các trang trại có thể từng bước tham gia thị trường tín chỉ carbon, biến lợi ích môi trường thành giá trị kinh tế cụ thể.

Tháo gỡ rào cản, mở đường cho phát triển bền vững

Dù đóng góp lớn, kinh tế trang trại vẫn đối mặt nhiều khó khăn: đất đai manh mún, hạn chế tích tụ và thời hạn sử dụng ngắn khiến nhà đầu tư e ngại rót vốn dài hạn; vốn đầu tư ban đầu lớn nhưng tín dụng xanh và chính sách bảo hiểm nông nghiệp còn hạn chế. Hạ tầng logistics lạnh chưa hoàn thiện, thất thoát sau thu hoạch còn cao, năng lực chế biến sâu và ứng dụng số còn mỏng.

Tại cuộc họp chiều 24/10 về dự thảo Nghị định phát triển kinh tế trang trại, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh: “Các mô hình trang trại hiện nay rất phong phú, phản ánh tính chủ động và sáng tạo của nông dân, doanh nghiệp. Nếu có chính sách phù hợp, kinh tế trang trại sẽ trở thành phong trào rộng khắp, góp phần thay đổi căn bản phương thức sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh của nông nghiệp Việt Nam.”

Ông Nguyễn Trí Ngọc, nguyên Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), kiến nghị Nhà nước cần kết nối các chính sách về đất đai, tín dụng, khoa học – công nghệ, khuyến nông, đào tạo nhân lực thành hệ thống đồng bộ, tạo hành lang pháp lý thông suốt cho phát triển kinh tế trang trại.

Các chuyên gia đề xuất đa dạng hóa hình thức thuê và góp quyền sử dụng đất dài hạn; thiết kế gói tín dụng ưu đãi riêng cho nông nghiệp với thời gian ân hạn phù hợp chu kỳ sản xuất; mở rộng bảo hiểm nông nghiệp để giảm rủi ro thiên tai, dịch bệnh và biến động giá. Đồng thời, cần đầu tư cụm logistics nông sản gắn vùng nguyên liệu, phát triển chợ đầu mối, kho lạnh, sàn giao dịch và truy xuất nguồn gốc điện tử ngay từ ruộng, ao, chuồng.

Khi các chuỗi giá trị được kết nối, dịch vụ và du lịch trở thành phần mở rộng của nông sản, còn môi trường được coi là tài sản cần đầu tư, kinh tế trang trại sẽ phát huy đầy đủ vai trò động lực của kinh tế nông thôn xanh – giúp tăng giá trị nông sản, tạo việc làm ổn định, nâng cao chất lượng sống và tăng khả năng chống chịu trước biến động khí hậu và thị trường.

Đó cũng là con đường tất yếu để nông nghiệp Việt Nam tiến tới hiện đại, tuần hoàn và phát triển bền vững.