Khi "một nụ cười bằng mười thang thuốc bổ" không còn là lời nói suông

Vì sức khỏe cộng đồng 13/08/2025 17:10

Không chỉ là “một nụ cười bằng mười thang thuốc bổ”, khoa học chứng minh tiếng cười giúp giảm căng thẳng, tốt cho tim mạch và tăng cường miễn dịch.

Mì ăn liền và cách ăn để không hại sức khỏe Phương pháp sơ cứu say nắng, sốc nhiệt Bệnh Chikungunya có đáng lo?

Tiếng cười – “Vị bác sĩ” tài ba ẩn sau những phản ứng sinh lý tự nhiên

Từ lâu, ông bà ta đã có câu "Một nụ cười bằng mười thang thuốc bổ" để nói lên tầm quan trọng của sự lạc quan. Ngày nay, câu nói này không chỉ còn là kinh nghiệm dân gian mà đã được khoa học chứng minh bằng những nghiên cứu cụ thể.

Khi chúng ta cười, một chuỗi các phản ứng sinh hóa tích cực sẽ diễn ra bên trong cơ thể, tạo ra một liều "thuốc bổ" tổng hợp mạnh mẽ.

Đầu tiên, phải kể đến tác động của tiếng cười lên hệ thống nội tiết và thần kinh. Tiếng cười kích thích não bộ giải phóng endorphin, một loại "morphine tự nhiên" của cơ thể. Endorphin không chỉ có tác dụng giảm đau hiệu quả mà còn mang lại cảm giác hưng phấn, yêu đời và thư giãn sâu.

Đồng thời, một trận cười sảng khoái sẽ làm giảm đáng kể nồng độ của các hormone gây căng thẳng như cortisol, adrenaline và dopamine. Việc điều hòa các hormone này giúp chúng ta thoát khỏi trạng thái lo âu, bồn chồn và đưa cơ thể về trạng thái cân bằng. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, duy trì tiếng cười đều đặn giúp cải thiện tâm trạng, là một phương pháp hỗ trợ đắc lực trong việc chống lại chứng trầm cảm và các rối loạn lo âu.

Về mặt thể chất, tiếng cười được ví như một bài tập thể dục nhẹ nhàng cho toàn bộ cơ thể. Khi bạn cười, đặc biệt là cười lớn, cơ hoành, cơ bụng, và cả cơ lưng đều được vận động. Điều này giúp các cơ bắp được thư giãn trong khoảng thời gian lên đến 45 phút sau đó.

Đối với hệ tim mạch, tiếng cười là một "đồng minh" tuyệt vời. Nó làm tăng nhịp tim, đẩy mạnh tuần hoàn máu, giúp các mạch máu giãn nở và hoạt động hiệu quả hơn. Theo một nghiên cứu từ Đại học Maryland, tiếng cười có thể làm giảm tới 40% nguy cơ mắc các bệnh về tim. Việc máu lưu thông tốt hơn cũng đồng nghĩa với việc oxy được vận chuyển đến các tế bào nhiều hơn, giúp toàn bộ cơ thể được nạp thêm năng lượng.

Hệ miễn dịch cũng được hưởng lợi không nhỏ từ "liệu pháp" tự nhiên này. Tiếng cười làm tăng số lượng các tế bào sản xuất kháng thể và nâng cao hiệu quả hoạt động của các tế bào miễn dịch khác. Một hệ miễn dịch mạnh mẽ chính là lá chắn vững chắc giúp cơ thể chống lại sự xâm nhập của vi khuẩn, virus và các mầm bệnh.

Tiếng cười làm tăng số lượng các tế bào sản xuất kháng thể và nâng cao hiệu quả hoạt động của các tế bào miễn dịch khác.

Đi sâu hơn vào cơ chế này, nghiên cứu của nhà di truyền học Kazuo Murakami (Nhật Bản) đã mở ra một hướng nhìn đột phá. Ông phát hiện rằng có đến hơn 90% gen trong cơ thể người không hoạt động hoặc ít hoạt động khi sản xuất protein. Tiếng cười chính là một chất kích thích mạnh mẽ, có khả năng "đánh thức" các gen đang ngủ này. "Phương thuốc" cười giúp điều chỉnh tích cực đến nguồn năng lượng bên trong DNA, từ đó tạo ra khả năng chống lại bệnh tật.

Quá trình nghiên cứu của ông Murakami, với sự hợp tác của các nghệ sĩ tấu hài, đã phát hiện ít nhất 23 gen có thể được kích hoạt bởi tiếng cười. Đáng chú ý, 18 trong số đó có vai trò trực tiếp trong phản ứng miễn dịch, truyền tín hiệu và chu kỳ tế bào. Nhóm nghiên cứu kết luận rằng con người có thể "bật" hoặc "tắt" các gen bằng cảm xúc, và tiếng cười là một trong những công tắc hiệu quả nhất. Ông Murakami từng tự tin khẳng định: "Đây có thể là một phát hiện của thế kỷ đáng nhận giải thưởng Nobel hoặc thậm chí hơn thế".

Thậm chí, một nghiên cứu khác tại Nhật Bản còn cho thấy, liệu pháp tiếng cười có tác động tích cực đến lượng đường trong máu ở các bệnh nhân tiểu đường. Sau khi xem một chương trình hài kịch, lượng đường huyết của nhóm bệnh nhân này thấp hơn đáng kể so với khi họ tham dự một buổi thuyết trình tẻ nhạt.

Biến tiếng cười thành phương pháp chữa lành chủ động

Nhận thấy những lợi ích to lớn từ tiếng cười, các chuyên gia trên khắp thế giới đã phát triển nhiều phương pháp trị liệu ứng dụng, trong đó nổi bật nhất là "Yoga Cười" (Laughter Yoga).

Khái niệm này ra đời dựa trên một nguyên tắc khoa học: cơ thể không phân biệt được tiếng cười tự phát và tiếng cười có chủ đích. Dù bạn cười vì thực sự thấy vui hay chỉ đơn giản là thực hành các bài tập cười, cơ thể vẫn nhận được những lợi ích sinh lý và tâm lý tương tự.

Từ những năm 1990, Hiệp hội Liệu pháp tiếng cười đã ra đời tại Mỹ. Các nhà khoa học thuộc Viện phục hồi sức khỏe bằng tiếng cười ở bang Oklahoma (Mỹ) còn thiết kế những phòng bệnh đặc biệt được gọi là "phòng hài hước". Thậm chí, tại Pháp còn cả một bệnh viện mang tên "Bệnh viện hề". Những cơ sở này là minh chứng rõ ràng cho thấy liệu pháp tiếng cười đã được công nhận và áp dụng một cách bài bản trên thế giới.

Từ những năm 1990, Hiệp hội Liệu pháp tiếng cười đã ra đời tại Mỹ.

Tương tự, tại Nhật Bản, người ta đã xây dựng những khóa huấn luyện và cấp bằng "chuyên viên chữa bệnh bằng nụ cười". Nhiệm vụ của họ là mang lại niềm vui, sự phấn khởi cho các bệnh viện, viện dưỡng lão, giúp bệnh nhân và những người gặp khó khăn tìm lại hy vọng.

Yoga Cười là một trong những phương pháp phổ biến nhất, kết hợp độc đáo giữa các bài tập cười vô điều kiện với các kỹ thuật hít thở sâu của yoga (Pranayama). Một buổi tập thường bắt đầu với các bài tập khởi động, vỗ tay và hô vang các âm thanh như "ho-ho, ha-ha-ha" để kích thích cơ hoành.

Sau đó, người tham gia sẽ thực hành các bài tập cười mô phỏng các tình huống trong cuộc sống, chẳng hạn như "cười ly sữa lắc," "cười chào hỏi," hay "cười sư tử." Những bài tập này ban đầu có thể cảm thấy ngượng nghịu, nhưng khi thực hiện theo nhóm, tiếng cười giả sẽ nhanh chóng biến thành tiếng cười thật và có tính lan truyền mạnh mẽ.

Giai đoạn cuối của buổi tập là thiền cười, nơi mọi người được tự do cười sảng khoái, giải phóng mọi cảm xúc bị dồn nén, và kết thúc bằng các bài tập thư giãn.

Lợi ích của Yoga Cười không chỉ dừng lại ở việc cải thiện tâm trạng tức thời. Việc thực hành đều đặn giúp con người trở nên lạc quan hơn, tăng cường sự tự tin và khả năng kết nối xã hội. Nó phá vỡ những rào cản ngại ngùng, giúp mọi người dễ dàng giao tiếp và xây dựng các mối quan hệ tích cực.

Nhiều công ty, bệnh viện, trường học và các trung tâm dưỡng lão trên thế giới đã đưa Yoga Cười vào như một hoạt động thường xuyên để giảm căng thẳng, tăng cường sự gắn kết và nâng cao hiệu suất làm việc.

Từ một phản xạ tự nhiên, tiếng cười đã được khoa học nhìn nhận như một công cụ trị liệu mạnh mẽ. Nó không chỉ giúp chúng ta giải tỏa căng thẳng, cải thiện sức khỏe thể chất mà còn là sợi dây kết nối con người và lan tỏa năng lượng tích cực. Giữa bộn bề cuộc sống, đừng quên dành cho mình và những người xung quanh những nụ cười sảng khoái. Bởi lẽ, đó chính là liều thuốc bổ quý giá nhất mà tạo hóa đã ban tặng cho mỗi chúng ta.