Xây dựng bộ tiêu chuẩn cho tín chỉ carbon rừng: Bước đi chiến lược phát triển thị trường carbon Việt Nam

Tín chỉ carbon rừng được xem là cấu phần then chốt, vừa mang giá trị kỹ thuật trong kiểm soát phát thải khí nhà kính, vừa là đòn bẩy chính sách thúc đẩy phát triển kinh tế xanh và bảo vệ môi trường sinh thái.

Mới đây, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã công bố Dự thảo Tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia “Tín chỉ carbon rừng – Yêu cầu chung” để lấy ý kiến rộng rãi. Dự thảo do Văn phòng Chứng chỉ rừng Việt Nam xây dựng theo nhiệm vụ được giao tại Quyết định số 2077/QĐ-BNN-KHCN ngày 26/8/2024 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường). Đây là bước đi quan trọng, góp phần định hình hành lang pháp lý, kỹ thuật và phương pháp quản lý tín chỉ carbon rừng trong thời gian tới.

Việt Nam đang có những bước đi chiến lược phát triển thị trường carbon Việt Nam

Cấu trúc và vai trò của tín chỉ carbon rừng

Theo dự thảo, tín chỉ carbon rừng là chứng nhận có thể giao dịch thương mại, đại diện cho quyền phát thải tương đương một tấn CO₂ hoặc lượng khí nhà kính tương đương (CO₂e). Các tín chỉ này được hình thành từ những dự án carbon trong lĩnh vực lâm nghiệp và sử dụng đất, bao gồm:

REDD+ – Giảm phát thải từ mất rừng, suy thoái rừng; bảo tồn và nâng cao trữ lượng carbon rừng.

A/R – Trồng rừng mới hoặc xúc tiến tái sinh tự nhiên.

IFM-N – Cải thiện rừng tự nhiên nghèo, khoanh nuôi xúc tiến tái sinh.

IFM-P – Cải thiện rừng trồng, nâng cao năng suất, kéo dài chu kỳ khai thác.

AFP – Canh tác nông lâm kết hợp, trồng cây thân gỗ phân tán.

Những dự án này không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính, mà còn góp phần bảo vệ đa dạng sinh học, phát triển sinh kế cộng đồng và nâng cao chất lượng môi trường rừng. Qua đó, tín chỉ carbon rừng trở thành công cụ gắn kết giữa mục tiêu phát triển kinh tế với nhiệm vụ bảo tồn thiên nhiên.

Hoàn thiện khung tiêu chuẩn – đảm bảo minh bạch và khả thi

Theo dự thảo, việc cấp tín chỉ carbon rừng sẽ dựa trên hệ thống tiêu chí chặt chẽ, bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả. Các tiêu chí bao gồm:

Tính bổ sung: chỉ công nhận lượng giảm phát thải đạt được nhờ dự án;

Tránh trùng lặp với các dự án hoặc chương trình khác;

Bảo đảm hồ sơ pháp lý minh bạch về quyền sử dụng đất, không có tranh chấp;

Tuân thủ quy hoạch rừng, quy định về bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học.

Công tác đo đạc và báo cáo lượng phát thải, hấp thụ carbon được yêu cầu thực hiện theo phương pháp luận của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu (IPCC), kết hợp với tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14287:2024. Dữ liệu điều tra rừng, bản đồ lớp phủ và thông tin về biến động sử dụng đất sẽ được cập nhật định kỳ tối thiểu hai năm một lần và công khai trên trang thông tin điện tử của chủ dự án. Cách làm này nhằm đảm bảo tính công khai, minh bạch và khả năng giám sát xã hội.

Xây dựng bộ tiêu chuẩn cho tín chỉ carbon rừng

Cụ thể hóa mô hình theo từng loại dự án

Dự thảo cũng đưa ra các yêu cầu kỹ thuật chi tiết cho từng mô hình:

Dự án REDD+: Áp dụng cho rừng tự nhiên vùng đồi núi hoặc ven biển, giai đoạn tín chỉ tối thiểu 5 năm và có thể gia hạn tối đa 2 lần.

Dự án A/R (trồng rừng mới): Thực hiện trên đất không có rừng ít nhất 3 năm trước khi bắt đầu dự án, thời gian tín chỉ tối thiểu 10 năm. Ưu tiên cây bản địa, hỗn loài nhằm tăng khả năng hấp thụ CO₂ bền vững.

Dự án IFM-N: Áp dụng cho rừng tự nhiên nghèo kiệt, thời gian tín chỉ tối thiểu 10 năm, tuân thủ quy định về khoanh nuôi tái sinh.

Dự án IFM-P: Dành cho rừng trồng sản xuất hoặc đất rừng sau khai thác; yêu cầu có chứng chỉ quản lý rừng bền vững, thời gian tín chỉ tối thiểu 8 năm.

Dự án AFP: Áp dụng mô hình nông lâm kết hợp tại vùng đồi núi, thời gian tín chỉ tối thiểu 10 năm, hướng tới sinh kế ổn định và bảo vệ môi trường.

Việc xây dựng bộ tiêu chuẩn cho tín chỉ carbon rừng không chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật mà còn là nền tảng chính sách quan trọng để Việt Nam chủ động tham gia thị trường carbon quốc tế. Khi hệ thống tiêu chuẩn được ban hành và triển khai đồng bộ, các dự án lâm nghiệp sẽ có cơ sở pháp lý rõ ràng, minh bạch hơn trong giao dịch, qua đó thu hút nhà đầu tư và khuyến khích địa phương, doanh nghiệp cùng tham gia vào tiến trình giảm phát thải.

Trong bối cảnh toàn cầu đang hướng tới kinh tế carbon thấp, tiêu chuẩn hóa tín chỉ carbon rừng sẽ giúp Việt Nam vừa nâng cao năng lực quản lý tài nguyên rừng, vừa chuyển hóa giá trị sinh thái thành giá trị kinh tế thực, thúc đẩy tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.