Cây quả nổ - vị thuốc đông y quý nhưng không hiếm

Đặc điểm của cây quả nổ

Quả nổ còn có tên gọi khác là nổ, sâm đất, sâm tanh tách, tanh tách, tiêu khát thảo, tam tiêu thảo.… Cây quả nổ có tác dụng lợi tiểu, thanh nhiệt, giải độc và bồi bổ.

Sở dĩ người ta gọi là cây quả nổ vì quả chín sẽ phát nổ. Đặc biệt khi cho vào nước sẽ phát ra tiếng lép bép rất vui tai, là cây gắn liền với tuổi thơi của nhiều trẻ em.

Đây là một loại cây thân thảo sống lâu năm. Cây có hoa đẹp màu tím và nở gần như quanh năm. Cây có chiều cao trung bình khoảng 20 – 50cm, chỉ một số cây cao đến 80cm. Rễ mọc thành củ, màu vàng nâu và có hình dạng tròn dài. Thân thẳng, có lông, phình rộng ở đốt mang lá, khi thân còn non có tiết diện vuông.

Lá có hình bầu dục, mọc đối xứng, mép lá có rìa lông cứng và mặt trên được bao phủ một lớp lông thưa. Rễ mọc thành củ, màu vàng nâu và có hình dạng tròn dài.

Hoa mọc ở ngọn hoặc ở nách lá, hoa lớn, có khoảng 5 cánh, màu xanh tím. Quả nang, có màu nâu đen khi chín. Quả thường “nổ” bắn ra hạt đen, dẹt khi tiếp xúc với nước. Chính vì vậy mà còn được gọi là cây quả nổ hoặc cây nổ.

Cây ra hoa vào tháng 6 – 7 và sai quả vào tháng 8 – 10 hằng năm.

Toàn bộ cây có thể được dùng làm thuốc.

Cây được thu hái quanh năm, sau khi hái về thường được dùng tươi hoặc phơi khô. Rễ của cây là bộ phận được dùng nhiều nhất.

Cây nổ là thực vật có nguồn gốc từ các nước châu Mỹ có khí hậu nhiệt đới. Hiện tại cây đã được di thực vào nước ta. Sâm tanh tách thường mọc hoang ở bìa rừng, ven đường hoặc có thể được trồng để làm cảnh.

Theo Y học cổ truyền

Rễ của cây quả nổ được mô tả có vị ngọt, cay, tính mát. Lá của cây có vị cay, hơi đắng, tính lạnh và chứa ít độc. Sử dụng lá với liều lượng cao có thể gây nôn.

Cây quả nổ được sử dụng trong y học cổ truyền để thanh nhiệt và giải độc, lợi tiểu, giúp cải thiện sự hoạt động của hệ tiết niệu.

Hạt của cây quả nổ thường được sử dụng bên ngoài để điều trị vết thương, nứt nẻ da và mụn nhọt.

Rễ cây được tán bột mịn để sử dụng làm thuốc bổ, và được sử dụng để điều trị các bệnh như viêm loét dạ dày, viêm tá tràng, sỏi thận và sỏi bàng quang.

Rễ cũng được cho là có khả năng hỗ trợ trong điều trị tiểu đường, đau răng, cảm mạo và huyết áp cao.

Cây quả nổ là một nguồn tài nguyên quý bởi các tác dụng y học cổ truyền của nó và có thể được sử dụng để cải thiện sức khỏe và điều trị một loạt các bệnh lý.

Cây quả nổ thường được dùng ở ngoài da và dùng ở dạng thuốc sắc. Liều dùng trung bình từ 10 – 25g dược liệu khô/ ngày.

Theo Y học hiện đại

Tác dụng chống oxy hóa: Rễ cây nổ đã được nghiên cứu và cho thấy tác dụng chống oxy hóa, giúp chống lại các gốc tự do trong cơ thể.

Hoạt tính kháng khuẩn: Người ta nhận thấy nhiều chiết xuất khác nhau từ tất cả các bộ phận của cây quả nổ đều nhận thấy tác dụng kháng khuẩn đáng kể. Vì vậy, cây được dùng trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn đường tiết niệu, răng miệng...

Tác dụng chống ung thư: Kết quả chiết xuất từ thân và lá của cây cho thấy tác dụng chống lại tình trạng ung thư gan. Bên cạnh đó, chiết xuất methanol từ thân cây trái nổ còn có tác dụng chống ung thư vú.

Tác dụng hạ đường huyết: Theo nghiên cứu chiết xuất methnolic từ toàn cây trái nổ có tác dụng làm giảm lượng đường huyết trên thỏ.

Tác dụng trên dạ dày: Kết quả nghiên cứu trên chuột cho thấy chiết xuất nước từ rễ của cây trái nổ là hoạt chất Bergenin có tác dụng bảo vệ niêm mạc dạ dày, chống tình trạng loét dạ dày.

Đối với hệ tim mạch: Chiết xuất Bergenin từ cây trái nổ dùng trên chuột ghi nhận khả năng ổn định nhịp tim. Bergenin cũng có tác dụng làm giảm lipid trong máu, phòng tránh tình trạng xơ vữa động mạch ở một số con chuột thực nghiệm bị chứng tăng lipid máu.

Bài thuốc sử dụng cây quả nổ

Hỗ trợ điều trị thận hư suy

Cây muối, cây mực, sâm tanh tách và cây quýt gai, mỗi thứ 20g.

Đem các dược liệu phơi khô, sau đó sắc với 1.5l nước còn lại 700ml. Chia nước sắc thành nhiều lần uống và dùng hết trong ngày. Dùng bài thuốc liên tục trong vòng 30 ngày để nhận thấy cải thiện.

Điều trị cảm sốt

12g cây quả nổ đem thái nhỏ và hãm lấy nước uống hằng ngày. Dùng bài thuốc khoảng 1 – 3 ngày sẽ thấy tình trạng sốt được cải thiện đáng kể.

Chữa chứng run chân tay, mệt mỏi, choáng váng và chóng mặt

Dây đau xương và rễ cây quả nổ, mỗi thứ 8g. Đem sắc uống, ngày dùng một thang.

Chữa tiểu đường type 2

Toàn cây khô 25g hoặc dược liệu tươi 75g. Sắc uống và chia thành nhiều lần uống trong ngày.

Chữa viêm nhiễm đường tiết niệu

Dược liệu khô 25 – 35g sắc lấy nước để riêng, dùng thêm 20g dược liệu khô đem tán bột mịn. Uống thuốc bột cùng với nước sắc vào sáng sớm ngay sau khi ngủ dậy.

Trị bệnh sỏi thận

Cây dứa dại và rễ cỏ tranh mỗi thứ 15g, kim tiền thảo và cây nổ mỗi vị 20g. Đem sắc với 1.5l nước, còn lại khoảng 1l, đem chia thành nhiều lần uống trong ngày.

Chữa chứng nóng sốt gây khát nước

Vỏ rễ 6g sắc với 200ml nước còn lại khoảng 50ml, dùng nước uống hết trong ngày.

Chữa ghẻ lở bị nhiễm trùng tụ cầu gây mủ

Thân của cây quả nổ đem đốt thành than, sau đó tán thành bột và rắc lên vết thương.

Trị chứng cao huyết áp

12 hoa tươi hoặc khô đều được. Thêm nước vào và sắc uống hằng ngày.

Chữa chứng viêm lợi gây đau nhức răng

Rễ cây nổ sắc lấy nước đặc, đem ngậm súc miệng và nhổ đi.

Lưu ý khi dùng cây trái nổ chữa bệnh

Nước sắc từ rễ cây trái nổ còn được dùng như một loại thuốc phá thai. Vì vậy, phụ nữ mang thai không được dùng loại thuốc này.

Khi dùng nước sắc từ rễ cây cần chú ý về liều lượng và thời gian để tránh việc đi tiểu nhiều lần, vì thuốc có tác dụng lợi tiểu làm ảnh hưởng đến sinh hoạt và công việc. Tránh dùng thuốc vào buổi tối, vì gây ra tiểu đêm.

Khi dùng thuốc mà không thấy các dấu hiệu chuyển biến bạn nên thăm khám trong trường hợp dùng điều trị cảm sốt, mụn nhọt, viêm nhiễm đường tiết niệu...

Việc dùng thuốc này để điều trị cao huyết áp hay tiểu đường không thể thay thế các loại thuốc dùng hàng ngày của bạn. Chính vì thế, bạn vẫn phải duy trì dùng thuốc đúng theo chỉ định của bác sĩ, tránh tự ý ngưng dùng thuốc.

Cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng cây quả nổ làm thuốc.

Tác dụng thần kỳ của rau diếp cá có thể bạn chưa biết

Tác dụng hữu ích của vương bất lưu hành

Cây sâm đất – loại thảo dược ''quý như vàng'' nhiều người chưa biết