Tác dụng của cây tu hú

Đặc điểm cây tu hú

Cây tu hú có tên gọi khoa học Catunaregam spinosa, thuộc họ: thiến thảo, cà phê ( Rubiaceae ), tên gọi khác là cây tu hú, mây nghiêng pa, găng gai, găng tía, găng trâu, găng tu hú.

Cây tu hú là loài thân gỗ nhỏ, chiều cao có thể lên đến 8 mét, phân nhiều nhánh, thân màu nâu, thân cây có nhiều gai to, sắc nhọn, dài từ 5 đến 15 mm, thường mọc ngay ở những nơi đâm cành..

Lá cây tù hay gần nhọn ở đầu, có dạng xoan ngược, nhọn sắc ở gốc, nhẵn, ráp hay có lông mềm trên cả hai mặt, gần dai và có chiều dài từ 2,5 đến 7cm, rộng khoảng từ 1,5 đến 3cm.

Hoa của cây tú hú có màu vàng lục hoặc màu trắng đơn thường, dạng hình chuông và hầu như hoa thường không có cuống, phía trên xòe ra 6 cánh màu trắng. Hoa nở từ tháng 3 - 9.

Bộ rễ của cây khoẻ và có thể dài hơn 1m.

Cây có quả mọng, hình cầu hoặc hình trứng, đường kính từ 2,5 đến 5cm. Bề ngoài của quả nhẵn và quả có mang các lá đài đồng trưởng, khi chín có màu vàng, quả non màu trắng và khi già chuyển sang màu xanh đậm. Quả có nhiều hạt màu đen và chìm trong thịt của quả, thường xuất hiện từ tháng 3 - 11.

Cây tu hú là loại cây ưa sáng và chịu hạn tốt, thường mọc trong các trảng cây bụi ở đồi, đất sau nương rẫy, thường được dùng làm hàng rào. Cây có thể sinh trưởng được trên nhiều loại đất, kể cả nơi đã bị bào mòn nhiều và trơ tầng đá ong cằn cỗi.

Cây tu hú thường thấy mọc hoang ở ven rừng và trên các đồi cây bụi.

Ở nước ta, cây phân bố ở Sơn La, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Hải Phòng, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Thanh Hóa, Nghệ An, Thừa Thiên – Huế, Đà Nẵng, Đồng Nai. Ngoài ra, cây còn xuất hiện ở các nước nhiệt đới châu Á và Đông Phi.

Lá, quả, rễ và vỏ cây thường được sử dụng làm thuốc.

Quả thường được thu hái vào mùa thu, đông. Rễ được thu hái quanh năm, cây tu hú có thể dùng tươi hay phơi khô.

Bảo quản dược liệu khô nơi khô, mát. Tốt nhất là cất trong hộp kín hoặc đóng bịch ni lông.

Thành phần hóa học: Từ bột rễ, đã chiết được scopolatin, cơm quả chứa saponin trung tính và acid, tinh dầu và acid nhựa. Quả khô chứa một lượng nhỏ saponin kết tinh gọi là ursosaponin, ngoài ra, trong quả găng tu hú còn có β-sitosterol và một triterpen mới.

Bài thuốc sử dụng cây tu hú

Trị vết đốt côn trùng, rắn rết cắn

Lá găng tu hú tươi đem rửa sạch ngâm với muối 15 phút. Để lá ráo nước rồi cho vào cối giã nát, pha thêm một ít nước sôi để nguội. Chắt nước cốt uống, phần bã giữ lại đắp trực tiếp lên vết thương.

Chữa mụn nhọt, lở loét

Quả găng bổ đôi, loại bỏ hạt, cho vôi vào, lấy đất sét bọc ngoài, đốt tồn tính, sau đó ta bỏ đất, tán quả thành bột rắc quanh nơi loét.

Trị cho trẻ nhỏ mọc răng bị sốt, khó chịu trong người

Quả tu hú sấy hoặc phơi khô đem nghiền thành bột mịn. Lấy 3 – 5g bột rắc vào lưỡi hoặc đắp vào vòm khẩu cái của bé. Tùy vào tình trạng sốt mà có thể dùng thuốc 1 – 2 lần trong ngày, duy trì trong 3 ngày hoặc khi trẻ bớt sốt.

Chữa mệt mỏi, yếu sức ở phụ nữ sau sinh

Sử dụng 20 - 30g lá găng tu hú đã phơi khô sắc với 4 bát nước cho cạn còn 1 bát. Gạn ra chia 2 lần uống vào buổi sáng và buổi chiều. Duy trì sử dụng thuốc trong vòng 1 tháng hoặc khi thấy khôi phục sức khỏe.

Trị đau bụng

Sử dụng 15g vỏ quả, sắc với 400ml nước. Để nhỏ lửa khoảng 20 phút cho thuốc cô đặc lại. Gạn thuốc uống khi còn ấm, một lần mỗi ngày, liên tục 3 đến 5 ngày.

Chữa đau xương cho các trường hợp đang bị sốt

Cách 1: Dùng 15g vỏ quả tu hú sắc với 400ml nước. Đun thuốc sôi mạnh rồi vặn nhỏ lửa, để nước cạn còn 100ml. Đợi cho thuốc nguội gạn uống hết 1 lần hoặc chia làm 2 lần uống vào buổi sáng và buổi chiều.

Cách 2: Vỏ quả tu hú phơi khô đem nghiền thành bột nhuyễn mịn. Lấy bột thuốc pha với lượng nước vừa đủ tạo thành hỗn hợp đặc sệt. Thuốc dùng đắp vào chỗ xương bị đau nhức trong 2 – 3 tiếng. Dùng băng gạc để bó cố định lại. Mỗi ngày đắp thuốc 1 – 2 lần, dùng liên tục trong vài ngày sẽ thấy xương khớp bớt đau nhức.

Chữa bệnh lỵ, đi ngoài phân lỏng nhiều lần trong ngày

Vỏ rễ cây tu hú 120g phơi khô, sắc với 500ml nước đến khi còn 100ml thì chắt nước thuốc, chia uống 2 lần trong ngày.

Lấy dằm, gai đâm ra khỏi da

Cách 1: Sử dụng mầm và cành non của cây tu hú rửa kỹ với nước muối. Giã nát rồi đắp thuốc vào khu vực bị gai đâm sâu vào da. Băng cố định lại sau vài tiếng gai sẽ tự trồi lên.

Cách 2: Cành non và mầm dược liệu phơi khô, tán bột. Pha bột với lượng nước vừa đủ làm thuốc đắp kích thích gai trồi lên trên bề mặt da. Khi gai trồi lên thì dùng nhíp đã được tiệt trùng gắp gai ra ngoài.

Trị bệnh phong thấp bằng găng tu hú

Cách 1: Dùng cả rễ và quả phơi cho hơi héo vỏ khoảng 20g. Sắc dược liệu với 600ml nước đến khi chỉ còn khoảng 200ml. Để thuốc nguội còn hơi ấm, gạn nước chia uống 2 lần trong ngày. Sử dụng thuốc cho đến khi khỏi bệnh.

Cách 2: Rễ và quả sấy khô, nghiền bột mịn. Pha bột với nước để tạo thành hỗn hợp sệt mịn và đắp thuốc lên những chỗ bị đau nhức, sưng tấy do phong thấp. Chờ 5 – 10 phút sau thuốc sẽ khô, có thể dùng băng gạc quấn cố định lại để thuốc không bị rơi ra ngoài. Để thuốc trong 3 tiếng rồi gỡ ra. Tiếp tục dùng trước lúc đi ngủ và để qua đêm nhằm giảm cơn đau.

Giảm đau nhức xương khớp cho người bị bệnh thấp khớp

Quả tu hú tách bỏ hạt lấy vỏ, phơi khô, tán bột. Mỗi ngày 2 lần lấy bột thuốc pha với nước rồi đắp vào vị trí bị đau do bệnh thấp khớp, giữ thuốc ít nhất 3 tiếng.

Bồi bổ sức khỏe, kích thích tiêu hóa, an thần, chữa mất ngủ, giảm mệt mỏi

Lấy 5 - 10 quả găng tu hú chín vàng, bổ đôi rồi loại bỏ hạt. Phơi khô dược liệu, giã nhỏ, cho vào chảo nóng sao chung với 10g đỗ đen, sau đó ngâm với 200ml rượu. Uống rượu thuốc hằng ngày, mỗi lần dùng 1 muỗng canh (khoảng 5ml) ngày 3 lần trước bữa ăn sáng, trưa và tối. Nếu bị bệnh mất ngủ thì liều cuối cùng nên để uống trước khi đi ngủ.

Chữa tổn thương sưng đau

Sử dụng 20g lá cây tu hú hoặc nhiều hơn tùy theo diện tích bị tổn thương. Cho vào cối giã nát cùng với một ít đường. Bã thuốc đắp một lớp mỏng lên khu vực bị tổn thương. Giữ lại thuốc trong 3 tiếng rồi gỡ ra. Thay băng và đắp lại đến khi nào giảm sưng đau.

Chữa tắc kinh nguyệt, điều kinh

Vỏ rễ và thân cây tu hú 15g hãm uống thay trà. Khi hãm thuốc nên để ít nhất 20 phút mới rót uống. Thuốc dùng 1 – 2 lần trong ngày sẽ giúp chu kỳ kinh nguyệt được ổn định và đều đặn hơn.

Trị các vấn đề ngoài da

Sử dụng 50g vỏ quả sắc với 1 lít nước lọc trong 15 phút. Chờ cho thuốc nguội, lấy ngâm và rửa vùng da bị bệnh để cải thiện các vấn đề ngoài da.

Lưu ý khi sử dụng cây tu hú

Thuốc sắc từ cây găng tu hú chỉ nên uống hết trong ngày, mỗi lần sử dụng cần hâm nóng lại, tránh để qua ngày.

Thuốc đắp dạng tươi nên rửa sạch dược liệu và ngâm trong nước muối trước khi sử dụng để đảm bảo tổn thương không bị nhiễm trùng nặng hơn.

Bài thuốc rượu ngâm không dùng cho phụ nữ mang thai, trẻ em và uống với liều lượng vừa đủ. Tránh lạm dụng quá mức gây phản tác dụng.

Cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng cây tu hú.

Những bài thuốc tuyệt vời từ hoa hướng dương

Công dụng thần kỳ của trà gạo lứt đối với sức khỏe và sắc đẹp

Tác dụng hữu ích của cây sa nhân tím