Xây dựng nông thôn mới trở thành nơi đáng sống, nơi đáng tìm đến và nơi quay về

Trong phiên làm việc sáng 27/7, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025.

Đến năm 2025 có ít nhất 80% xã đạt chuẩn nông thôn mới

Theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan, Chính phủ tập trung nguyên tắc “Nông thôn mới là nền tảng, cơ cấu lại nông nghiệp là căn bản, nhân dân là chủ thể”, ưu tiên hỗ trợ cho các xã, huyện để đạt chuẩn nông thôn mới và nâng cao chất lượng các tiêu chí sau đạt chuẩn theo hướng bền vững; phấn đấu đến năm 2025, cả nước không còn xã dưới 15 tiêu chí; khuyến khích các địa phương có điều kiện chủ động xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu.

Toàn cảnh phiên họp

Mục tiêu đặt ra đến năm 2025, có ít nhất 80% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó, có khoảng 40% số xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, 10% số xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu; ít nhất 50% huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh hoàn thành nhiệm vụ/đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó, có ít nhất 20% số huyện đạt chuẩn được công nhận là huyện nông thôn mới nâng cao và huyện nông thôn mới kiểu mẫu.

Mỗi tỉnh, thành phố có ít nhất 2 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn. Ở cấp tỉnh, có ít nhất 15 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới. Ít nhất 60% số thôn, bản, ấp thuộc các xã đặc biệt khó khăn khu vực biên giới, vùng núi, vùng bãi ngang ven biển và hải đảo được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới theo các tiêu chí do cấp tỉnh quy định.

Nguồn vốn ngân sách hỗ trợ trực tiếp để thực hiện Chương trình giai đoạn 2021-2025 dự kiến khoảng 39.632 tỷ đồng.

Xây dựng nông thôn trở thành nơi đáng sống, thu nhập, đời sống vật chất và đời sống tinh thần của người dân đều phải được nâng lên

Thảo luận tại hội trường, các đại biểu bày tỏ ấn tượng với kết quả đạt được sau 10 năm triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (2010-2020), đồng thời cho rằng, với sự chỉ đạo quyết liệt, năng động của Chính phủ, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và tinh thần cộng đồng trách nhiệm của các tầng lớp nhân dân, Chương trình đã đạt được những kết quả hết sức quan trọng, to lớn, toàn diện và mang tính lịch sử.

Theo đại biểu Nguyễn Văn Thi (Bắc Giang), Chính phủ phải khắc phục cho được những vấn đề của giai đoạn trước, như: Một số địa phương đã đạt chuẩn nhưng các tiêu chí đạt được còn thiếu tính bền vững, trong đó, môi trường vẫn là tiêu chí khó với nhiều địa phương; sản xuất nông nghiệp còn phân tán, hiệu quả chưa cao, sản xuất chưa gắn với thị trường. Đại biểu cho rằng trong giai đoạn tới, Chương trình phải hướng đến mục tiêu cao nhất là xây dựng nông thôn trở thành nơi đáng sống, thu nhập, đời sống vật chất và đời sống tinh thần của người dân đều phải được nâng lên.

Đại biểu Nguyễn Văn Thi (Bắc Giang)

Về nguồn lực xây dựng nông thôn mới, đại biểu Mai Văn Hải (Thanh Hóa) băn khoăn khi dự kiến ngân sách Trung ương bố trí cho giai đoạn 2021-2025 chỉ bằng 61% so với giai đoạn 2016-2020. Vì vậy, ông đề nghị Chính phủ nên hỗ trợ các địa phương hiện vẫn còn phải cân đối ngân sách từ Trung ương, nhất là trong bối cảnh thu ngân sách dự kiến gặp nhiều khó khăn do tình hình dịch COVID-19.

Khu vực nông nghiệp, nông thôn phải được đặc biệt quan tâm hỗ trợ, ưu tiên thúc đẩy

Theo đại biểu Nguyễn Thị Lan (Hà Nội), trong điều kiện khó khăn, thiên tai, dịch bệnh như hiện nay, khu vực nông nghiệp, nông thôn, nông dân càng có vai trò quan trọng hơn bao giờ hết và phải được đặc biệt quan tâm hỗ trợ, ưu tiên thúc đẩy.

Đánh giá cao Tờ trình của Chính phủ về Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới 2021- 2025 với 11 nội dung bao quát tổng thể và 6 đề án chuyên đề trọng tâm, toàn diện, cũng như đồng tình với Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế về sự cần thiết phải tiếp tục ban hành Chương trình trong giai đoạn 2021-2025 và các giai đoạn tiếp theo, đại biểu Nguyễn Thị Lan khẳng định, 10 năm qua, Chương trình đã đạt được nhiều kết quả không thể phủ nhận, làm thay đổi diện mạo, bộ mặt nông thôn trên cả nước, “là một luồng gió mới làm biến chuyển nhận thức trên diện rộng về xây dựng nông thôn văn minh.”

Để liên tục đổi mới, phát huy hiệu quả của Chương trình, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng, cần thường xuyên cập nhật, điều chỉnh, tổng kết, đánh giá để khắc phục những điểm còn tồn tại; kế thừa và điều chỉnh cho phù hợp trong điều kiện thực tiễn, thách thức mới, bối cảnh mới.

Tham gia ý kiến về vấn đề huy động nguồn lực vốn ngân sách trung ương để thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, đại biểu đề nghị Chính phủ cân đối, bổ sung thêm nguồn lực cho các gói hỗ trợ ở khu vực này để có thể khôi phục sản xuất, giúp người dân vượt qua khó khăn.

Đại biểu nhấn mạnh nông nghiệp, nông thôn là khu vực đông dân cư, nhưng lại dễ bị tổn thương, do đó, rất cần sự quan tâm thích đáng, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp như hiện nay. Chưa kể, đây cũng là khu vực liên tục bị tổn hại do thiên tai, bão, lũ và các dịch bệnh khác trên cây trồng và vật nuôi.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng kiến nghị, cần tăng cường phân cấp và có giám sát, hậu kiểm tốt hơn trong quá trình thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới; điều chỉnh cách tổ chức xây dựng nông thôn mới, cũng như điều chỉnh các tiêu chí cho phù hợp với đặc thù của từng vùng, miền, nhằm giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, song cũng đảm bảo phù hợp quy hoạch nông thôn, quy hoạch môi trường và quy hoạch chung.

Đặc biệt quan tâm đến vấn đề tăng thu nhập bền vững cho người dân ở vùng nông thôn, đại biểu lưu ý: “Cách tổ chức thực hiện nông thôn mới cần chú trọng đến vấn đề phát triển kinh tế nông thôn, tăng chất lượng cuộc sống thực sự cho người dân, tăng thu nhập cho người dân, chứ không chỉ chú trọng để tăng quy mô, sản lượng và số lượng như hiện nay. Cần chú trọng nguồn nhân lực chất lượng cao cho khu vực nông thôn; xây dựng các chương trình đào tạo, tập huấn linh hoạt hơn, cập nhật hơn; trang bị các kiến thức về thị trường, hội nhập quốc tế và chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm, có những chương trình hiệu quả, thiết thực hơn cho cán bộ địa phương và người dân có thể học đi đôi với hành, học từ các mô hình cụ thể.”

Để góp phần tăng thu nhập cho người dân, đại biểu Nguyễn Thị Lan đề xuất cần có thêm cơ chế, chính sách thực sự đổi mới về vấn đề đất đai, môi trường, hỗ trợ doanh nghiệp, tổ hợp tác, các cơ quan nghiên cứu khoa học, để cùng các địa phương đồng hành, thúc đẩy xây dựng nông thôn mới hiệu quả; tăng cường hàm lượng khoa học trong sản phẩm nông nghiệp, chú trọng đến chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm để tăng tính cạnh tranh của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Đại biểu Phạm Hùng Thắng (Hà Nam) khẳng định những kết quả quan trọng trong thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới những năm qua đã cho thấy tính đúng đắn của Chương trình này. Theo đại biểu, một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến thành quả đó là việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn và phát huy vai trò, sức mạnh của người dân trong việc tham gia xây dựng nông thôn mới.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Nam Phạm Hùng Thắng phát biểu.

“Vai trò của Nhà nước, chính quyền địa phương các cấp là hết sức quan trọng trong định hướng chỉ đạo, nhưng trong quá trình triển khai thực hiện phải xác định người dân ở địa bàn nông thôn là trung tâm, là chủ thể, để người dân không chỉ đồng tình ủng hộ, mà còn tích cực đóng góp sức lực, nguồn lực vào chương trình, quyết tâm vươn lên, thay đổi, cải thiện cuộc sống, thay đổi diện mạo của quê hương mình,” đại biểu nhấn mạnh.

Cùng với những kết quả đạt được, theo đại biểu Phạm Hùng Thắng, vẫn còn không ít những thách thức đặt ra không chỉ riêng đối với những địa phương, vùng, miền còn nhiều khó khăn, mà ngay cả với những nơi đã đạt chuẩn nông thôn mới, đó là làm sao duy trì được thành quả đã đạt được một cách bền vững, từ đó phát triển và xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu.

Tình hình dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, có thể kéo dài, sẽ tác động và gây nhiều hệ lụy đến mọi mặt của đời sống xã hội, nhất là đời sống của người dân khu vực nông thôn. Nắm giữ vai trò, vị trí quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế-xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh, song nông nghiệp, nông thôn cũng là khu vực rất dễ chịu nhiều ảnh hưởng bởi tác động của biến đổi khí hậu và cơ chế thị trường.

Do đó, đại biểu đề nghị Chính phủ có những giải pháp tích cực hỗ trợ đời sống việc làm, đảm bảo an sinh xã hội cho người dân khu vực nông thôn, góp phần duy trì thành quả đã đạt được và tiếp tục thực hiện những mục tiêu đặt ra trong giai đoạn 2021-2025.

Đại biểu cũng đồng tình với ý kiến của đại biểu Nguyễn Thị Lan, cần tăng cường nguồn lực cho khu vực này và đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương quan tâm tăng vốn đầu tư để xây dựng, thực hiện kế hoạch cơ cấu lại ngành nông nghiệp, đầu tư xây dựng, nâng cấp hạ tầng kỹ thuật phục vụ công tác phòng, chống, giảm nhẹ thiên tai, ổn định đời sống nhân dân.

Đại biểu Phạm Hùng Thắng mong muốn Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương sớm sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai và các văn bản liên quan, tạo thuận lợi trong việc thực hiện chủ trương tập trung ruộng đất, đẩy mạnh phát triển nông nghiệp hàng hóa tập trung quy mô lớn theo hướng hiện đại, phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp sinh thái và thu hút mạnh mẽ doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn.

Đại biểu Châu Quỳnh Giao (Kiên Giang) trân trọng cảm ơn Chính phủ, sự chung tay của cả nước với chương trình nông thôn mới. Đại biểu đề nghị Chính phủ quan tâm đến việc xây dựng hạ tầng, công nghệ thông tin, truyền thông bởi hạ tầng công nghệ thông tin, truyền thông ở vùng nông thôn là rất cần thiết để "tri thức hóa" người dân nông thôn. Nhờ công nghệ, người nông dân sẽ nắm được thời tiết, cập nhật diễn biến tình hình, biết trồng cây gì, nuôi con gì...

Chính phủ cần kiên định mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô

Khẳng định Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đã đạt kết quả to lớn, toàn diện và mang tính chất lịch sử, góp phần thay đổi diện mạo khu vực nông thôn, đại biểu Trần Quốc Tuấn (Trà Vinh) đề xuất: “Để chương trình hiệu quả, bảo đảm tính bền vững, thực chất, ngay trước mắt, đề nghị Chính phủ khẩn trương tìm nguồn tiêm vaccine cho người dân, dự báo những tác động của đại dịch COVID-19, nghiên cứu thêm gói hỗ trợ bổ sung cho người lao động bị ảnh hưởng…”.

Bên cạnh đó, đại biểu Trần Quốc Tuấn cho rằng Chính phủ cần kiên định mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, xây dựng kịch bản phát triển cho giai đoạn tới. Đặc biệt, quan tâm đến việc không làm đứt gãy chuỗi cung ứng hàng hoá, dịch vụ từ nay đến cuối năm của các địa phương đang bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh. Chính phủ cũng cần quyết liệt giải ngân vốn đầu tư công, trong đó có đầu tư xây dựng nông thôn mới.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) đề nghị Chính phủ giao vốn đầu tư “dài hơi” 5 năm thay vì một năm bởi nhiều công trình cần kế hoạch dài hơn, nhiều địa phương hiện nay triển khai nguồn vốn không hiệu quả, không giải ngân được, lại phải trả về cho Trung ương.

Đại biểu Lý Thị Lan (Hà Giang) kiến nghị “Chính phủ cần chỉ đạo các cơ quan xây dựng Chương trình rà soát, tránh trùng lắp, tránh bỏ sót về phạm vi, đối tượng, nội dung hoạt động, đồng thời bảo đảm việc lồng ghép phát huy hiệu quả, tránh lãng phí nguồn lực đầu tư. Bên cạnh đó, cần có giải pháp kết nối cơ sở hạ tầng giao thông liên vùng, kết nối cao tốc để tạo sự giao thương các vùng miền”.

Xây dựng bản sắc văn hóa, hồn cốt của nông thôn

Giải trình, làm rõ thêm một số ý kiến, Bộ trưởng NN&PTNT Lê Minh Hoan cho biết mục tiêu cuối cùng của chương trình nông thôn mới là làm sao nông thôn là nơi đáng sống, nơi đáng tìm đến và nơi quay về.

Bộ trưởng bày tỏ: "Hình ảnh xúc động những ngày Covid-19 vừa rồi, hàng trăm ngàn thậm chí hàng triệu người từ các thành thị trở về nông thôn để tránh dịch, điều đó nói lên một cảm xúc cho chúng ta về nông thôn trong thời gian sắp tới".

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan: "Những giá trị mới" theo Bộ trưởng là xây dựng bản sắc văn hóa, hồn cốt của nông thôn.

Nhắc đến tính bất cập trong thực hiện chương trình, đặc biệt là sự trùng lặp nội dung, Bộ trưởng Lê Minh Hoan khẳng định chương trình nông thôn mới sẽ phủ sóng ở 63 tỉnh thành, không để trống bất kỳ một địa phương nào.

Liên quan tới thu nhập người dân, sinh kế của người dân, Bộ trưởng NN&PTNT cho rằng một trong những "cái bẫy" trong thời gian vừa qua chính là từ tên của chương trình là “xây dựng nông thôn mới”.

Các địa phương nhất là ở cấp cơ sở cho thấy chữ "xây dựng" nghĩa là thiên về hạ tầng, cầu, đường, trụ sở,... Trong khi lại thiếu quan tâm tới điều kiện để nâng cao thu nhập và chất lượng sống của người dân thông qua sinh kế.

"Nếu 5 năm trước trồng 1 ha lúa, 5 năm sau cũng trồng 1 có ha lúa như truyền thống thì không thể nào tăng thu nhập lên 1,5 lần. Nếu hỗ trợ cho người dân vay tiền để giảm nghèo, sản xuất ra một mặt hàng nào đó mà không kết nối được bà con tới thị trường thì cũng không thể nào nâng cao thu nhập gấp 1,5 lần", ông ví dụ.

Do đó, bên cạnh phát triển hạ tầng để tạo điều kiện cho nông dân tiếp cận với tiện ích của đô thị, thì phải chú trọng hơn "những giá trị mới".

Về giải pháp, Bộ trưởng nêu, phải gắn kết được cơ cấu lại ngành nông nghiệp với chương trình xây dựng nông thôn mới, cơ cấu lại nông nghiệp chính là động lực để xây dựng nông thôn mới là nền tảng và nông dân là chủ thể. "Những giá trị mới" theo Bộ trưởng là xây dựng bản sắc văn hóa, hồn cốt của nông thôn.

"Hồn cốt là hình thành không gian sống và không gian sản xuất cả nghìn năm nay, phải xem đó là một tài nguyên để giữ gìn, bên cạnh việc tạo ra một hồn cốt mới để đáp ứng nhu cầu của đô thị", Bộ trưởng Hoan lý giải.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết, thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ có một chương trình tập huấn riêng cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo xã để tiếp cận được những giá trị mới này của Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025. Bởi chính đội ngũ lãnh đạo xã mới quyết định sự thành công của Chương trình. Cán bộ huyện, cán bộ tỉnh chỉ xuống rồi về, chỉ có cán bộ xã là người gần gũi, thường xuyên tiếp cận với bà con nông dân để thấu hiểu, chia sẻ, tìm ra những điểm nghẽn, điểm khó trong sản xuất, kinh doanh, kết nối thị trường để có thể giúp thay đổi những tập quán của bà con./.