Mướp khía - Loại cây "dễ tính" có nhiều lợi ích với sức khỏe

Đặc điểm của cây mướp khía

Mướp khía có tên khoa học là Luffa acutangula L, trong dân gian còn gọi loại cây này với cái tên ve hom, mướp tàu, thuộc họ bầu bí (Cucurbitaceae)

Mướp khía là loài thực vật sống hằng năm, thân leo, dài khoảng 3 – 6m, thân cây có nhiều rãnh và đường kính khoảng 2cm. Lá có hình tim, mép có răng cưa to, mọc so le, rộng đến 25cm và dài từ 15 – 20cm. Hoa đơn tính, hoa đực thường mọc thành chùm và có lá bắc màu lục. Cánh hoa có màu vàng tươi, đài hoa màu trắng lục dính vào nhau ở gốc. Hoa có tổng cộng 5 nhị, trong đó có 4 nhị chỉ dính vào nhau, 1 nhị rời.

Hoa cái mọc đơn lẻ, vòi nhụy ngắn và đầu có 3 núm nhỏ, có lông mềm màu vàng. Quả hình chùy, kích thước lớn, đường kính khoảng 7 – 10cm, dài 30 – 40cm và có các cạnh nhọn dọc (khoảng 10 cạnh). Hạt khi chín chuyển thành màu đen và có bề mặt sần sùi.

Mướp khía là loài cây ưa ẩm, sáng, ít bị sâu bệnh, không mất nhiều công chăm sóc và sinh trưởng nhanh. Do đó khi trồng cần tưới nước thường xuyên. Cây ra hoa và sai quả vào tháng 4 – 6 hằng năm.

Xơ mướp thường được dùng để làm thuốc, còn được gọi là Ty qua lạc hay Retinervus Luffae Fructus. Ngoài ra, hạt, lá và dây cũng được sử dụng nhưng ít phổ biến hơn.

Mướp khía có nguồn gốc từ các nước nhiệt đới Á Phi. Ngoài ra cây cũng được trồng ở Madagascar, các nước Nam Á và các khu vực có khí hậu nhiệt đới. Ở nước ta, cây được trồng nhiều ở các tỉnh phía Nam để làm thực phẩm và làm thuốc.

Thành phần hóa học

Rễ cây chứa cucurbitacin C, cucurbitacin B. Nhân hạt mướp có chứa 48.41% chất béo, pentosan 2.24%, protein thô 39.88%, sợi 1.89%, tro 4.77% và đường khứ 3.61%. Toàn cây có chứa các protein như trichosanthin, trichokirin, momordin, triterpenoid A, B, C, D, E, F, G,…

Trong y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền các bộ phận như quả mướp, thân, lá, rễ cây đều có tác dụng chữa bệnh.

Quả mướp vị ngọt, tính bình, không độc.

Dùng nấu nước uống giúp lợi sữa cho phụ nữ mới sinh, có thể nấu với móng giò lợn để ăn.

Rễ, dây, hạt và xơ mướp có vị ngọt, tính bình.

Dây mướp khía có thể được dùng để thông kinh hoạt lạc, chỉ khái hóa đàm, điều trị hiệu quả các triệu chứng ho, viêm mũi, viêm khí quản và đau nhức vùng thắt lưng;

Tác dụng của bộ rễ là thanh nhiệt và giải độc, chữa viêm mũi, viêm xoang và lở loét chảy nước ngoài da;

Hạt quả mướp khía còn là bộ phận giúp tiêu nhiệt, nhuận táo, thông tiểu, hóa đàm, sát trùng;

Phần xơ mướp được ứng dụng trong tiêu thũng, lợi niệu, hoạt huyết, thông lạc, chữa tắc tia sữa hay viêm tuyến sữa ở phụ nữ đang cho con bú, bế kinh, đau vùng ngực sườn, đau nhức xương cốt.

Lá có vị đắng, chua, tính hàn

Lá cây giúp giải nhiệt, thanh mát, tác dụng chữa mụn, chốc lở, ho khan, ho gà, chảy máu vết thương hở, khát nước hay mất nước do thời tiết nắng nóng;

Tác dụng của mướp khía

Hỗ trợ giảm cân

Mướp khía có chứa rất ít lượng chất béo và calorie, không có cholesterol lại rất dồi dào chất xơ và chứa nhiều nước nên rất phù hợp với những người đang ăn kiêng. Trong 100g mướp khía đã qua chế biến chỉ có chứa khoảng 60 đơn vị calorie, vì vậy nên có thể xem mướp khía như một loại thực phẩm vàng có tác dụng hỗ trợ giảm cân.

Tốt cho người bệnh tiểu đường

Trong thành phần của mướp khía có chứa insulin dạng peptides, alkaloids và dạng charantin, có tác dụng làm giảm mức đường huyết của máu, có lợi cho bệnh nhân tiểu đường và sức khỏe nói chung.

Tác dụng bảo vệ hệ tiêu hóa

Celulozo trong mướp khía giúp bạn phòng tránh chứng bệnh táo bón và kích thích tiêu hóa. Chính vì thế, nếu bạn đang lo ngại về bệnh táo bón thì đừng quên bổ sung mướp khía vào trong chế độ ăn uống thường ngày.

Trị chứng vàng da

Vàng da là dạng bệnh lý thường gặp ở trẻ nhỏ hoặc những người mắc chứng bệnh gan. Theo đông y, nước của Mướp khía có thể có tác dụng chữa vàng da rất hiệu quả. Hoặc bạn cũng có thể dùng bột được chế biến từ hạt và vỏ mướp để chữa vàng da cũng mang lại tác dụng tương tự.

Tăng cường miễn dịch

Hệ miễn dịch của cơ thể bị suy yếu chính là nguyên nhân hàng đầu khiến bạn bị mắc phải các chứng bệnh viêm nhiễm, các chứng bệnh do virus tấn công. Việc cải thiện và tăng cường chức năng hệ miễn dịch không hề khó, những gì bạn cần làm là chăm chỉ ăn các món ăn chế biến từ Mướp khía hoặc uống nước ép mướp khía.

Tác dụng “lọc” sạch máu

Mướp khía có khả năng thanh lọc máu rất tốt, hỗ trợ chức năng lọc máu của gan. Đồng thời, hạn chế nguy cơ gan bị nhiễm độc từ những thực phẩm, đồ uống chứa độc tố.

Bài thuốc chữa bệnh của cây mướp khía

Chữa băng huyết, kiết lỵ, rong kinh và xuất huyết trĩ

Dùng xơ mướp (ty qua lạc). Đốt tồn tính và tán bột. Mỗi lần dùng 4 – 8g, chia thành 2 lần uống trong ngày và chiêu với nước ấm.

Giúp lợi sữa

Dùng móng giò heo và mướp khía tươi nấu canh ăn thường xuyên.

Hoặc: Chuẩn bị mướp khía 10g, gạo tấm 100g, cá mè 1 con. Luộc cá lấy nước, sau đó cho gạo vào nước luộc cá nấu thành cháo. Gọt bỏ mướp, thái lát và cho vào cùng nấu chín. Nêm gia vị cho vừa miệng.

Chữa bế kinh

Dùng tiết chim bồ câu trắng và xơ mướp. Xơ mướp đốt tồn tính, tán nhỏ và trộn với tiết chim bồ câu làm thành bánh. Sau đó phơi khô và tán nhỏ. Mỗi lần dùng 8g uống với rượu khi đói.

Chữa tắc tia sữa và viêm tuyến vú

Dùng gai bồ kết 10 cái, hành tươi 1 củ và xơ mướp khía 1 cái. Đem các dược liệu băm nhỏ, sau đó sắc với 400ml nước, còn lại 100ml. Chia thành 2 lần uống, dùng liên tục trong 2 – 3 ngày. Tuy nhiên cần kết hợp với các động tác massage ngực để thông tia sữa bị tắc.

Chữa bệnh viêm xoang

Dùng 8 – 12g thân già và rễ cây mướp khía. Sắc uống hằng ngày.

Chữa bệnh sởi

Lấy xơ mướp 20g, cỏ mần trầu 8g, cam thảo nam 4g, bạch chỉ, kim ngân và kinh giới mỗi thứ 12g,. Đem các vị thái nhỏ, sao vàng và sắc nước uống 2 lần/ ngày.

Chữa viêm xoang mũi

Dùng thân cây sim 8 – 12g và thân mướp khía 10 – 20g. Đem sắc uống. Tuy nhiên nếu gặp phải tình trạng táo bón khi dùng bài thuốc này, gia thêm 30 – 40g vừng đen.

Hỗ trợ điều trị viêm mũi

Dùng thân mướp khía đem sao cháy, sau đó tán bột và thổi vào mũi 2 – 3 lần/ ngày.

Giúp bồi bổ sức khỏe và hỗ trợ điều trị

Dùng 8 – 12g thân già của cây mướp và 1 ít thịt nạc. Đem nấu với thịt, sau đó vớt thịt ăn và dùng nước uống.

Chữa hen suyễn

Chuẩn bị xơ mướp băm nhỏ, sao 20g và hạt đay giã dập, sao12g. Đem trộn đều các vị, sau đó đem sắc và uống khi nóng. Ngày dùng 2 lần liên tục từ 2 – 3 ngày.

Những lưu ý khi dùng dược liệu mướp khía

Khi dùng bài thuốc từ mướp khía, bạn cần lưu ý những thông tin sau:

Các bài thuốc từ mướp khía có thể gây táo bón khi áp dụng. Do đó bạn nên gia thêm vừng đen đồng thời cần uống nhiều nước và bổ sung thêm rau xanh vào chế độ ăn.

Cần phân biệt mướp khía với mướp ta.

Phụ nữ mang thai nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi áp dụng bài thuốc.

Mướp khía có nhiều công dụng và được tận dụng để điều trị các chứng bệnh thường gặp. Tuy nhiên một số bài thuốc từ dược liệu này chưa được chứng minh trên cơ sở khoa học. Vì vậy để giảm thiểu rủi ro khi áp dụng, bạn nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc.

Khám phá những đặc điểm và công dụng của cây gáo

Những tác dụng tuyệt vời của hoa hòe

Cây sung - Món quà quý giá cho hệ tiêu hóa