Hiện tượng La Nina sẽ kéo dài từ nay đến đầu mùa đông tại Việt Nam

Biến đổi khí hậu tác động khiến mùa bão trên khu vực tây bắc Thái Bình Dương đến sớm và trạng thái La Nina kéo dài. Dự báo cuối năm sẽ có bão mạnh, mưa lớn cực đoan, dị thường.

Cuối tuần xuất hiện mưa dông, vùng núi có nguy cơ lũ quét

Theo Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (TTDBKTTVQG) - ông Hoàng Phúc Lâm cho biết, vào các tháng 5, tháng 6 hằng năm ở miền Bắc nước ta vẫn có những đợt xâm nhập của các khối không khí có nhiệt độ thấp hơn từ phía Bắc di chuyển xuống phía Nam, hệ quả là sự giao tranh giữa các khối khí có nhiệt độ thấp ở phía Bắc với khối khí nóng ẩm ở nước ta sẽ gây ra những đợt mưa dông trên diện rộng.

Trong thời kỳ này, những đợt tăng cường của khối khí phía Bắc thường gây mưa và giảm nhiệt độ làm thời tiết chuyển mát ngắn ngày ở miền Bắc, làm ngắt quãng các đợt nắng nóng.

Đồng thời, ông Hoàng Phúc Lâm cũng cho biết ngày 14-16/5 sắp tới ở nước ta cũng có một đợt xâm nhập của không khí lạnh như vậy. Trong 2-3 ngày tới, ở vùng núi xuất hiện mưa dông và mưa lớn, thời gian xảy ra nhiều về đêm và sáng sớm. Trong giai đoạn chuyển mùa, mưa dông nhiều thường tiềm ẩn nguy cơ cao về lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh, đồng thời các tỉnh vùng núi có nguy cơ xảy ra lũ quét, sạt lở đất, ngập úng cục bộ do mưa có thể xảy ra nhiều ngày.

Tình hình mùa mưa bão năm nay sẽ diễn biến phức tạp

Lãnh đạo TTDBKTTVQG cũng chia sẻ, hiện tượng La Nina sẽ tiếp tục duy trì từ nay đến các tháng đầu mùa đông xác suất khoảng 55-65%. Từ nay đến cuối năm 2022, dự báo trên khu vực Biển Đông có khoảng 10-12 cơn bão và áp thấp nhiệt đới, trong đó có khả năng ảnh hưởng trực tiếp đến nước ta khoảng từ 4-6 cơn.

Bão và áp thấp nhiệt đới từ tháng 5-7/2022, có khả năng thấp hơn trung bình nhiều năm, sau đó từ tháng 8 đến tháng 11/2022 có xu hướng ở mức xấp xỉ và có khả năng cao hơn so với trung bình nhiều năm.

Trong các tháng mùa mưa bão, lượng mưa tại Bắc Bộ có xu hướng cao hơn trung bình nhiều năm từ tháng 7 đến tháng 9/2022. Trái lại, tại khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ lượng mưa có xu hướng thiếu hụt so với trung bình nhiều năm từ tháng 6 đến tháng 9/2022.

Từ khoảng tháng 10, tháng 11 tại khu vực Trung Bộ và phía nam có xu hướng gia tăng lượng mưa. Với xu hướng La Nina, mùa mưa ở Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ có xu hướng kéo dài đến cuối năm, đề phòng mưa, bão dồn dập trong thời từ tháng 10-11/2022.

Năm 2021, cùng với xu hướng nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu, nhiều hiện tượng thời tiết, khí hậu cực đoan xảy ra trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Tổng kết lại có thể thấy, trong những năm gần đây chúng ta ghi nhận sự gia tăng về cường độ, tần suất xảy ra các hiện tượng thiên tai cực đoan bất thường ngày càng nhiều hơn, trái quy luật và gây nhiều thiệt hại về người và tài sản, ông Hoàng Phúc Lâm nhận định.

Ông Mai Văn Khiêm - Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, cho biết tác động của biến đổi khí hậu khiến nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng lên.

Đáng chú ý, chuẩn sai nhiệt độ trung bình toàn cầu năm 2022 được dự báo tiếp tục tăng, từ 0,97 độ C đến 1,21 độ C so với giá trị trung bình của thời kỳ tiền công nghiệp (1850 - 1900). Năm 2022 có thể là năm thứ tám liên tiếp có nhiệt độ đã vượt quá 1,0 độ C so với nhiệt độ thời kỳ tiền công nghiệp.

Ông Mai Văn Khiêm cho biết, thống kê vừa qua cho thấy, năm 2022 cũng ghi nhận mùa bão đến sớm trên khu vực tây bắc Thái Bình Dương. Khi trung bình ngày xuất hiện cơn bão đầu tiên năm 2022 trên tây bắc Thái Bình Dương là ngày 14/4. Nhưng vừa qua, ngày 6/4, tây bắc Thái Bình Dương đã ghi nhận xuất hiện cơn bão đầu tiên là bão Malaska và đến ngày 9/4 tiếp tục có bão Megi.

Hiện tượng La Nina là gì?

Để biết hiện tượng La Nina là gì trước hết cần tìm hiểu về hiện tượng El Nino (theo tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là đứa con của Chúa hay còn gọi là bé Hài Đồng nam).

El Nino là từ được dùng để chỉ hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương, với chu kỳ kéo dài 8 - 12 tháng, hoặc lâu hơn, thường xuất hiện 3 - 4 năm 1 lần, song cũng có khi dày hơn hoặc thưa hơn.

El Nino là kết quả tương tác giữa khí quyển và đại dương mà thể hiện chủ yếu là hoàn lưu khí quyển với nhiệt độ nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo Thái Bình Dương, sự thay đổi của một phía sẽ gây ra phản ứng của phía kia. El Nino không phải là một hiện tượng mang tính cục bộ ở vùng biển ngoài khơi Nam Mỹ, mà là một phần hệ thống tương tác có quy mô lớn, phức tạp giữa khí quyển và đại dương.

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, các hiện tượng hạn hán nghiêm trọng, lũ lụt, mưa lớn bất thường và nhiệt độ tăng cao là những hậu quả dễ dàng nhận thấy của El Nino, vốn có thể dẫn đến bất ổn lương thực và suy dinh dưỡng, thiếu nước và tình trạng gián đoạn trong các dịch vụ y tế.

Ngược với El Nino, hiện tượng La Nina là hiện tượng lớp nước biển bề mặt ở khu vực nói trên lạnh đi dị thường. Hiện tượng La Nina thường bắt đầu hình thành từ tháng Ba đến tháng Sáu hằng năm, và gây ảnh hưởng mạnh nhất vào cuối năm cho tới tháng hai năm sau. Chu kỳ của hiện tượng La Nina thường kéo dài hơn chu kỳ của hiện tượng El Nino. Thời gian trung bình của một lần xuất hiện hiện tượng La Nina là 14 tháng, nhiều nhất 24 tháng.

ENSO là gì?

ENSO là cụm từ viết tắt của các từ ghép El Nino Southern Oscillation (El Nino - Dao động Nam) để chỉ cả 2 hai hiện tượng El Nino và La Nina và có liên quan với dao động của khí áp giữa 2 bờ phía Đông Thái Bình Dương với phía Tây Thái Bình Dương - Đông Ấn Độ Dương (Được gọi là Dao động Nam) để phân biệt với dao động khí áp ở Bắc Đại Tây Dương).

Đã có nhiều thảo luận về những tác động của ENSO đối với thời tiết và trên toàn cầu, nhưng thực tế ENSO cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân. Trên thực tế, ENSO có thể ảnh hưởng đến sự bùng phát của nhiều loại bệnh như bệnh dịch tả và bệnh dịch hạch.

Một nhóm các nhà khoa học đa quốc gia do Tiến sĩ Assaf Anyamba thuộc Hiệp hội nghiên cứu không gian của các trường đại học USRA tại trung tâm Hàng không quốc gia Goddard của NASA gần đây đã kết hợp hiểu biết về những căn bệnh này với các dự báo về ENSO theo mùa để đưa ra cảnh báo sớm về sự bùng phát bệnh có thể xảy ra trên toàn cầu. Những cảnh báo này đã được chứng minh là khá chính xác trong giai đoạn El Niño 2015-2016.

Chính xác thì nhiệt độ và lượng mưa do ENSO gây ra có thể làm thay đổi môi trường sống của những sinh vật chủ truyền bệnh, như muỗi hoặc động vật gặm nhấm, hoặc tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các bệnh truyền qua đường nước, như dịch tả. Ví dụ, cả hạn hán và lũ lụt do ENSO gây ra có thể tạo điều kiện cho dịch tả bùng phát ở châu Phi, hạn hán có thể khiến mọi người thiếu hụt nguồn nước trong khi lũ lụt có thể làm ô nhiễm nước uống.

Ở các vùng nhiệt đới như Brazil và Đông Nam Á, hạn hán và nhiệt độ trên mức bình thường do El Niño gây ra có thể làm thay đổi môi trường sống và vòng đời của muỗi mang bệnh sốt xuất huyết, khuếch đại dịch bệnh. Và tại khu vực Four Corners ở miền tây nam Hoa Kỳ, điều kiện ẩm ướt của El Niño có thể làm tăng số lượng bọ chét và vật chủ của chúng, như chuột, từ đó có thể gây ra dịch bệnh dịch hạch.