Cây cối xay và những công dụng hỗ trợ điều trị bệnh

Cây cối xay

Đặc điểm

Cây cối xay còn có nhiều tên gọi khác như: cây dằng xay, kim hoa thảo, quýnh ma, ma bản thảo, ma mãnh thảo hay nhĩ hương thảo, co tó tép (Thái), phao tôn (Tày)...

Tên khoa học là Abutilon indicum (L.) Sweet, thuộc họ Bông (Malvaceae).

Cây cối xay là một loại cây nhỏ, sống dai, thường mọc thành bụi, cao từ 1 - 1,5m, thân cây có lông mềm hình sao.

Lá cây cối xay có hình tim, cuống dài, mép khía răng và mọc so le với nhau.

Hoa của cây cối xay có màu vàng, mọc riêng lẻ ở các kẽ lá, cuống gấp khúc, quả của cây trông giống như cái cối xay, có lông nên nó có tên gọi như vậy.

Hạt quả cối xay có hình thận, nhẵn và màu đen nhạt.

Bộ phận dùng làm thuốc: Bộ phận được dùng làm thuốc là toàn cây cối xay, thường được thu hái vào mùa hè, sau đó sẽ được đem phơi hay sấy khô, có thể tán thành bột để dùng dần.

Tất cả các bộ phận của cây cối xay đều được dùng làm thuốc

Công dụng

Trong cây cối xay có chứa các loại flavonoid (gossypetin, gossypin, cyanidin – 3 – rutinoside), hợp chất phenol, acid hữu cơ, acid amin, đường. Lá cây cối xay chứa nhiều chất nhầy và asparagine.

Hạt của cây cối xay chứa raffinose 1,6% và dầu nửa khô 4,21% trong đó chủ yếu là glycerid của các acid linoleic, palmitic, oleic, stearic. Rễ cây cối xay có chứa các chất dầu béo, β- sitosterol, β-amyrin và một alcaloid chưa xác định.

Tác dụng của cây cối xay theo nghiên cứu hiện đại gồm có:

Hợp chất gossypin trong cây cối xay có tác dụng kháng viêm mạnh.

Hạt cây cối xay có tác dụng hỗ trợ nhuận tràng, tiêu viêm. Được sử dụng điều trị cảm sốt, đau đầu, bí tiểu tiện, phù thũng sau khi đẻ, mắt có màng mộng, tai điếc, kiết lỵ.

Lá của cây cối xay có thể giã đắp ngoài chữa mụn nhọt, hoặc kết hợp với nhân trần chữa chứng vàng da hậu sản.

Theo Y học cổ truyền, cây cối xay có vị ngọt, tính bình, đì vào các kinh tâm và kinh đởm, có tác dụng hỗ trợ thanh nhiệt, giải độc, long đờm và lợi tiểu.

Lá cây cối xay có nhiều chất nhầy dịu kích thích. Vỏ cây cối xay làm se và lợi tiểu. Hạt cây cối xay có tác dụng kích dục, nhuận tràng và làm dịu kích thích. Nước hãm rễ cây cối xay có thể giảm sốt.

Những kiêng kỵ khi sử dụng cây cối xay chữa bệnh: Người có thận hư hàn, tiểu tiện nhiều lần và nước tiểu trong, người ỉa chảy không nên dùng cây cối xay. Nhất là đối với phụ nữ có thai dùng cây cối xay phải cẩn thận.

Những bài thuốc hay từ cây cối xay

Chữa sỏi thận

Cây cối xay chữa sỏi thận nhờ vào tác dụng lợi tiểu làm tăng số lượng nước tiểu. Tuy nhiên chỉ nên áp dụng cho sỏi thận kích thước nhỏ, chưa có gây ra các biến chứng như tiểu máu, nhiễm trùng đường tiểu, viêm thận…

Dùng lá, hoa, quả cây cối xay đã phơi khô đem nấu nước uống hàng ngày. Mỗi ngày dùng khoảng 40g cây cối xay đun với 1,5 lít nước. Đun uống thay nước hàng ngày.

Lưu ý mỗi ngày không uống quá 2 lít. Và nên kiên trì dùng trong 2 tháng.

Giảm ù tai

Ù tai thường được chia làm 2 loại theo âm thanh là ù tai âm cao (tiếng ve kêu) và ù tai âm trầm (tiếng cối xay lúa).

Cây cối xay đúng theo tên gọi, có khả năng cải thiện thính lực trong các trường hợp ù tai âm trầm.

Đối với các trường hợp ù tai âm cao cũng có thể dùng được nhưng hiệu quả không cao bằng ù tai âm trầm.

Dùng 30g cối xay quả hoặc 60g toàn cây nấu cùng thịt lợn nạc, ăn cả nước và cái. Có thể ăn cùng với cơm. Dùng liên tục trong 2 tuần sẽ có hiệu quả.

Cây cối xay giúp giảm tình trạng ù tai

Trĩ

Dùng: 200g cây cối xay khô, cho 4 bát nước (loại bát con ăn cơm) sắc đặc lấy 1 bát. Uống hết phần nước sau ăn, ngày uống 1 lần. Phần bã đun lên với nước để ngâm hậu môn.

Lúc nước ngâm còn nóng thì xông hậu môn, lúc ấm thì ngâm độ được 10 phút rồi rửa hậu môn. Việc xông và ngâm hậu môn nên thực hiện 3-4 lần/ngày.

Chữa phù thũng

Dùng: 8g lá cối xay và 12g rễ thóc lép cho vào 300ml nước, đun sôi trong vòng 30 phút. Chia ngày uống 3 lần.

Hoặc dùng 30g lá cối xay với 16g ích mẫu nấu với 300ml nước lấy 150ml chia 3 lần uống trong ngày.

Giảm các triệu chứng tiểu buốt, tiểu dắt, tiểu ít,...

Dùng: 30g cây cối xay + 20g rễ cây tranh + 12g râu ngô + 20g bông mã đề + 12g rau má + 8g cỏ mần trầu. Tất cả đun với 1 lít nước, sắc còn 350ml đem chia làm 2 lần uống trong ngày trước khi ăn.

Chữa chứng vàng da trong các bệnh viêm gan

Kết hợp nhân trần và cây cối xay mỗi loại 30g, sắc nước uống trong ngày thay trà. Dùng trong 1 tháng sẽ có cải thiện rõ rệt.

Hỗ trợ trong điều trị các bệnh cơ xương khớp

Lá cối xay khô và rễ cây xấu hổ mỗi loại 5g + rễ cỏ xước, rễ gấc, lá lốt mỗi loại 30g, sắc nước uống thay trà hàng ngày. Dùng trong 1 tháng các triệu chứng đau nhức do viêm xương khớp gây ra sẽ được cải thiện.

Những ai không nên dùng cây cối xay?

Với công dụng nhuận tràng và lợi tiểu của cây cối xay nên những người thận hư tiểu nhiều trong ngày, nước tiểu trong, dài, phụ nữ mang thai... không nên dùng cây cối xay.

Mỗi bệnh sẽ có nhiều thể bệnh, thêm vào đó bạn có thể mắc nhiều bệnh cùng lúc. Do đó cần sự hướng dẫn từ các chuyên gia để hạn chế những tác dụng phụ không mong muốn do dược liệu gây ra.

*Những thông tin trong bài viết chỉ có tính chất tham khảo. Khi muốn sử dụng để chữa bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa.